Mardin Kilise ve Camileri..

Mardin Kiliseleri Petrus ve Pavlus Kilisesi:

Kilise Patrik 2.Abdullah döneminde Papaz Abdulmesih'in gayretleriyle Petrus ve Pavlus adına yapılmıştır.Kilisede kök boyalarla elişi baskı perdeler bulunmaktadır.Bu kilisenin taş işlemeleri sadedir.Gül Mahallesindedir.

Mar İliyo Kilisesi:
Mardin kalesindedir. 3. yy.da yapılmıştır.

Mar Behnam (Kırklar) Kilisesi:

Mardin'de, Şar mahallesi'ndedir. Süryani Kadim Ortodoks cemaatine aittir. Yapıya ilişkin olarak 6.yüzyıl tarihi verilmekte ise de, yapıda bugüne kadar gelen Şemsilere ait bölüm, yapının daha eskiye gidebileceğine ilişkin işaretler verir. Adı, "Kırk şehit" ten gelmektedir. 12.yüzyıldan sonra, "kırk şehit" adının verildiği söylenmektedir. Süryani Azizlerden Mar Behnam ve kız kardeşi adına yapılmıştır. Doğu-Batı yönünde, 12 masif sütun üzerine oturtulmuş kemerlerle taşınan tavan bölümü, düzgün kesme taşlarla örülüdür.

Kilise üç giriş kapılıdır.Kilise ince taş işçiliği ile işlenmiş mihrabı, 400 yıllık ahşap mihrap kapıları, 1500 yıllık kök boya baskı perdeleri geniş avlusu içinde çan kulesi evi ve dantel gibi işlenmiş taş oymacılığı örneklerinin yer aldığı divanhanesi mevcuttur.1170 yılında kırk şehitlere ait kemikler kiliseye getirilmiştir.Bugün Mardin Metropolitlik Kilisesidir.

Meryem Ana Kilisesi:

Savur Kapı Mahallesinde 1857 yılında ibadete açılmıştır.Yıkık vaziyettedir.

Kırmızı (Surp Kevork) Kilisesi:
Şehrin güneyinde Ulu Camii mahallesindedir. 420 yılında inşa edilmiş. Mardin'in en eski kiliselerinden biridir. 10 kolon üzerine ve taştan yapılmış apsis üstüne pek çok geometrik şekil kazınmıştır. Bu oymalar kiliseyi özel yapmaktadır. Konumunun kötü olması sebebiyle halka açık değildir. Bu kilisede ihtiyaç sahipleri için büyük boş evler bulunmaktadır.

Meryem Ana Kilisesi ve Süryani Katolik Patrikhanesi:

1800 yılında patrik Antuan Semheri tarafından yaptırılan kilisede kemer, yuvarlak taş sütunlar ve avluda korkuluklar yer alır.Patriğin oturma yeri ve İncil Vaiz yeri üzüm salkımlı motifleri ve ahşap el işçiliği ile bambaşka bir görünüm sergilemektedir.İçi 21 sütun üzerinde olan Vernadun ,Baharan koro balkonu akustik yapıdadır.1895 yılında Antakya Patriği İğnatous Benham Banni tarafından inşa edilen Patrikhane bugün müze olarak hizmet vermektedir.Eski Patrikhane binasının bir kısmı ana caddenin genişletme çalışmalarında yıkılmıştır.1958 yılında ana cadde genişletilip Cumhuriyet Alanı ve yol bugünkü haline getirilmiştir.

Mar Mihayel Kilisesi:

Emineddin mahallesinin güneyinde sur dışındadır. Süryani Ortodoks cemaatine aittir. Süryani kaynakları kilisenin tarihini en erken 4.yüzyılın sonlarına götürmektedir. Çan kulesinin üzerinde yükseldiği burç X.yüzyıla, Manastırdaki tonozlu mezar odasındaki mezarlar II.yüzyıla tarihlenmektedir.

Mar Hırmıs Kilisesi:
M.S 430 yılında yapılmıştır.Bu kilise iki Metropolit mezarı mevcuttur.1552 yılına kadar Nasturiler'in kullanımındaydı.

Mar Yusuf Kilisesi:

Meclis-i Mebusan üyesi Horsep Kazasyan'ın öncülüğünde ve Mardin Ermeni Katolik cemaati katkılarıyla Patrik 8.Grigoryus tarafından Mardin Metropolitliğine getirilen Melkun Nazaryan görev sırasında Mardin Surp Hovsep Kilisisesinin inşaatına 1864 başlanmış 1894 yılında ibadete açılmıştır.Kilisenin yan tarafında Ruhbanların yeri vardır.Mimarı Mimar Lole'dir.Rutubeti önlemek için kilisenin inşaatı sırasında temeline tonlarca tuz dökülmüştür.Bu yöntem antik çağdan gelmektedir.Tepesind e çan kulesi olup mimarisi düz damlıdır.İçi 21 sütun üzerinde Vernadun ,Baharan koro balkonu akustik yapıdadır.6 kutsal mihrabı olup kuzeyde Horan, Taşkoro, güneyde Kavit,batıda Mığırdara ,doğuda Adyan şeklinde yapılmıştır.

Mar Smuni Kilisesi:

Eski Kale köyünün güneybatısında yer alır.793 yılında inşa edilmiştir.

Mar Şimuni Kilisesi:

Teker mahallesindedir. Süryani ortodoks cemaatine aittir. Halen arasıra kullanılmaktadır. 1125 yılında, Mardin metropoliti Urfalı Yuhanna tarafından onarıldığı belirtilen yapının kesin yapım tarihi ve ne zaman yapıldığı bilinmemektedir. Kilise sur duvarının dışındadır. Plan şeması, Kırklar Kilisesine benzemektedir.
Mar İvennis Kilisesi:

Eski Kale köyünün güneydoğusunda yer alır.793 yılında inşa edilmiştir.

Mar Circis Kilisesi:

Eski Kale köyünün kuzeybatısında yer alır.793 yılında inşa edilmiştir.

Mar İliye Kilisesi:

Yapım tarihi bilinmeyen kilise Çiftlik Köyündedir.Kilise içinde yan bölümde iki oda mevcuttur.Bu odalara giriş çok alçak tavanlı bir kapıdan yapılmaktadır.Orta kısımda şifalı (ruh sinir ve sara hastalıkları) taka denilen bölüm sık sık ziyaret edilmektedir.

Mar Yakup- Mar Kuryakus Kilisesi:

Kesin yapım tarihi bilinmeyen kilisenin 3.yy da yapıldığı sanılmaktadır.Kilise Bülbül Köydedir.

Meryem Ana Kilisesi:

Göllü Köyünde bulunan Kilise yıkık haldedir.

Mar Yuhannın Kilisesi:
370 yılında inşa elden Kilise Dereiçi(Kıllıt) Köyündedir.

Mar Babi Kilisesi:

Nusaybin Günyurdu Köyünün kuzeybatısında ve tepe üzerinde bulunmaktadır.Kilise kayalar yontularak inşa edilmiştir.Buralara mağara veya yer altı kilisesi de denilmektedir.

Mar Aho Kilisesi:

Günyurdu Köyünün kuzeyinde tepe üzerinde bulunan kiliseye Patrik 3.Yakup döneminde bazı eklemeler yapılmıştır.
Mar Şemun Kilisesi:

Günyurdu Köyünün kuzeyinde yer almaktadır. Çok eski bir tarihe sahiptir.

Mar Yuhanna Kilisesi:

Turabdin Dağının kayalık bir yamacındadır.Birçok yapıdan oluşmuştur.Mor Evgin Manastırına 5 km. uzaklıktadır.
Merkez ilçeye bağlı Bülbül Köyünde Mor Stefanos ,Teodoros Kilisesi ve Meryem Ana Kilisesi, Midyat merkezinde Protestan Mar Şemune ,Mor Balsavmo ,Mor Ahisnoya ,Mor Şarbe ve Meryem Ana Kiliseleri, Ömerli merkezlerinde Mor Cırcıs ve Savur merkezinde Mor Yuhannın kilisesi vardır.

Mardin Kilise ve Camileri

Ulu Camii (Cami-i Kebir)

Şehri batıdan doğuya ikiye bölen ana caddenin güneyinde, çarşılar içinde doğu-batı doğrultusunda dikdörtgen bir alanı kaplar. Eldeki kaynak ve kayıtların çeşitliliğine karşılık, Mardin Ulu caminin bugünkü veya bugüne yakın şeklini en erken Mardin Artukoğulları döneminde ve XII yy.ın son çeyreğinde almaya başladığı düşünülmektedir. Mardin'deki en eski Camidir. Ulu Camii Mahallesindedir. Kıble duvarına paralel uzanan üç nef, Mihrap önünde iki nef boyunca tromplu ve dıştan yivli bir kubbe ile örtülmüştür. Altı paye üzerine oturan kubbe, bütün mekana hakimdir. Çapraz tonozlu revaklarda yalnız kuzeyde beş bölüm kalmış diğerleri kaybolmuştur .Minaresi Artuklu Hükümdarı Kutbettin İlgazi zamanında inşa edilmiştir(1176). Bu Camiye Artuklu Hükümdarlarından Melik Salih (1312-1362) bir kısım malını vakfetmiştir. Bunlar;38 dükkan, bir hamam, Bab-ı Cedid civarında bir bahçe ve Mardin köylerinde birçok bağdır. Mardin’in en önemli İslami merkezlerinden biri Ulu Camidir.

Şehidiye Camii

Birinci caddenin güneyinde PTT binasının önündedir. Bu camii 1214 yılında Melik Mansur Nasreddin Aslan tarafından medrese olarak inşa ettirilmiştir.

Medrese güney kısmanda bir Camii, kuzeyde bir eyvan ve çeşme, doğuda eğitim için odalar ( kuran, astroloji, fen...) ve kuzeyde revak ve odalardan oluşan bu yapının hepsi bir avlu etrafında çevrelenmiştir.
2004'te restore edilmeye başlamış 2006'da bitmiştir.
Minare 1916 Ermeni ve Hıristiyan mimar Lole tarafında inşa edilmiştir. Minarenin çeşitli sitili değişik tarzların harmanlanarak kullanıldığı göstermektedir. Minareye helixsel bir görünüm veren çift merdivenli ile çıkılmaktadır.

Melik Mahmut Camii (Bab Es Sur):

Şehrin doğu kesiminde, Savur (Sur) kapısına giden yolun kuzeyinde yer alır. XIV yy.ın üçüncü çeyreğine tarihlendirile bilir. Cami'nin ana mekanı enine gelişme gösteren, ortada kubbeli, iki yanında beşik tonozlarla örtülü mekanları bulunan bir kısımdan meydana gelmektedir. Camii yatık bir dikdörtgen alanı kaplar. Etrafında dar sokakların ayırdığı evlerle ve portal şeklinde taş işlemeli ana girişi küçük bir meydanda açık durumdadır. Melik Mahmut(1367-1368)un burada defnedilmiş olmasından bu Camiye Melik Mahmut Camisi denilmektedir.

Abdullatif (Latifiye) Camii:

M.S. 1314'de Artukoğullarından Melik Salih ve Melik Muzaffer'in adamlarından Abdullatif Bin Abdullah tarafından yaptırılmıştır. Minaresi Mısır Valisi Muhammed Ziya Tayyar Paşa tarafından inşa ettirilmiştir. Sultan Avis ve Melik Mansur burada gömülüdür.

Şehrin orta kesiminde, Cumhuriyet alanının güneyindedir. Bugünkü minare ise 1845 yılında Musul Valisi Gürcü Mehmed Paşa tarafından yaptırılmıştır. Mardin'de ana mekanı enine gelişme gösteren avlulu büyük camilerdendir. Kare bir mekanı kaplamakta olan yapı, kuzeyi revaklı bir avlunun güneyinde yer alan orta bölümü kubbe ile örtülü, mihrap duvarına paralel iki nefli bir ana mekandan meydana gelir.Mardin yapıları içinde en iyi korunmuş portali bezemeleri ile Dikkat çekmektedir.

Reyhaniye Camii:

Ana caddenin güneyinde, çarşı içinde, Ulu camii ile Şehidiye Medresesi arasındadır.

1756 yılında Ahmet Paşa'nın kızı Adile Hanım tarafından yaptırılan bu Camii Hasan Ayar çarşısında bulunmaktadır. Minaresi sekiz köşelidir.

XVIII. ve XIX.yy.larında esaslı onarımlar gördüğü, belki de minaresinin en geç eklemelerle olduğu ve Mardin'in büyük camileri arasında yer aldığı kabul edilebilir. Dikdörtgen bir ana mekan ile, batısında yazlık mihrabı, kuzeyinde selsebilli eyvanı, ek bir odası, Minaresi ve çapraz tonozlu giriş kısmı bulunan, altında güneye açık beş dükkanı bulunmaktadır. Bölgedeki enine gelişme gösteren, mihrap önü kubbeli yapıların gelişmiş şeklini verir.

Necmeddin Camii (Maristan Camii) :

Emin Necmeddin İlgazi Artukoğulları tarafından yaptırılmıştır.
Bu Camiye Sarı Camii de denilmektedir.1116 yılında Emin Necmeddin İlgazi buraya gömülmüştür.

Emineddin Camii:

Emineddin mahallenin güney batısında bulunmaktadır.

Sultan Necmeddin İlgazi (1108-1122) tarafından başlatılan camii, kardesi Emineddin tarafından bitirilmiştir.

Kasım Tuğmaner Camii:

Cumhuriyet meydanının biraz ilerisinde ana caddede bulunan Kasım Tuğmaner Camii 1960 yılında tamamlanmıştır. Köşelerinde 2 yıldız yerleştirilmiş ve taş kapısı salkım ve sarmaşık desenleriyle süslenmiştir. Minare helezan motiflerle süslenmiş ve Artuklu kubbeleri gibi bölünmüştür.Mardin'in ünlü yönetici Masonu Abdulcelil Kava tarafından dizayn edilmiştir. Bu camii eski bir kilisenin temeli üzerine kurulmuştur.

Şeyh Çabuk Camii:

Hangi tarihte ve kim tarafından yapıldığı bilinmeyen Camii Diyarbakırkapı Mahallesindedir. Ancak M.S. 1170 yılında İslam hakimiyeti döneminde Mor Yusuf Kilisesi iken Camiye dönüştürüldüğü söylenmektedir.

Nizameddin Begaz Camii:

Diyarbakır Kapı Mahallesinde, Melik Kudbeddin'in veziri Nizameddin Begaz tarafından M.S. 1186 yılında yaptırılmıştır.
Şeyh Salih Camii:

Hangi tarihte ve kim tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir. Caminin yanındaki kubbeli Türbede Şeyh Salih Türbesi mevcuttur. Camini 50 m. batısında yontma taşla çevrili dört köşeli Türbede Şirin Dede isminde bir zat defnedilmiştir.
Kale Camii:

Hangi tarihte inşa edildiği bilinmemektedir. M.S. 1269 yılında Necmeddin İlgazi tarafından onarıldığına dair belgelere rastlanmıştır.
Sultan Hamza Mescidi:

M.S. 1443 yılında Sultan Hazma tarafından yapımına başlanan bu Camii bir yıl sonra oğlu tarafından tamamlanmıştır.

Hamidiye Camii:

M.S. 1347 yılında Şeyh Zebuni tarafından yaptırılmış, kendisi de içine gömülmüştür.

Süleyman Paşa Camii:

M.S. 1195 yılında Melik İsa'nın veziri Kudbettin Bin Emir Ali Sincari tarafından yaptırılmıştır.

Tekiye Camii:

M.S. 1445 yılında Kasım Padişah'ın yeğeni İbrahim Tekye tarafından yaptırılmıştır.

Sultan Musa Camii:

Mardin il merkezinden 20 km. uzakta yer almaktadır. Türklerin bu yöreye akın ettiği sırada büyük bir komutan olan Sultan Musa M.S.1055 yılında burada şehit olmuştur. Sultan Musa ve arkadaşlarının Türbeleri Arap Mimarisi biçiminde inşa edilmiştir.

Muhammed Hakim Mansuri Camii:

Merkeze bağlı Yalım Beldesindedir. Mor İsyo Kilisesi iken 19, yüzyılda Camiye dönüştürülmüştür.

Midyat Camii:

Artuklu devletinin son zamanlarında inşa edilmiştir.

Zeynel Abidin Camii:

Nusaybin ilçesinde Hz. Muhammed'in 13. torunlarından olan Zeynel Abidin'in adıyla anılan Camide kendisinin ve kızkardeşi Zeynep'in Türbeleri vardır. Hz. Muhammed'in berberliğini yapmış olduğu söylenen Selman-i Pak'in ziyaretgahı da burada bulunmaktadır.

Kızıltepe (Koçhisar) Ulu Camii:

Kızıltepe İlçesinde inşaatına Mardin Artuklu'larından Yavlak Hasan tarafından (1184-1200) başlanmış ve kardeşi Artuk Aslan tarafından (1200-1239) tamamlanmıştır. Kıble duvarına paralel üç nef, Mihrap önünde iki nef boyunca 9,75 m. çapında tromplu bir kubbe ile çevrilmiştir. Caminin iç kısmı, Mihrabı ve duvarları zarif oyma işleme yazılarıyla süslenmiştir.[/SIZE]