23 - Elazığ ilindeki Camiler

Harput Ulu Camisi


Harput Ulu Cami Artuklu Hükümdari Fahrettin Karaaslan tarafından 1156 - 1157 yılları arasında günümüzde Elazığ il sınırı içinde bulunan Harput'a yaptırılmıştır. Halen ibadete açık olan caminin minaresi hafif sağ tarafa eğik konumdadır

Kaynakça :

Harput’ta Artuklu Hükümdarı Fahrettin Karaaslan tarafından H.551 (M.1156-1157) yılında yaptırılan camii, Anadolu'daki en eski ve en önemli yapılardan birisidir. Cami; dikdörtgen planlı, dışa kapalı görünümlü olup, minaresinin eğri durumda oluşu ve tuğlalarının süsleme öğesi olarak kullanılması bakımından ilgi çekicidir. Harim son cemaat ve avlu olmak üzere üç bölümden yapılmıştır. Caminin iç duvarları kemerlerle birbirine bağlanmıştır. Cami halen ibadete açıktır.

Anadolu’nun en eski ulu camilerinden biri olan bu yapi dikdörtgen planli olup, mimari yapisi ile Artuklu ve Selçuklu döneminde yapilmis camilerden farkli bir görünümdedir. Burada Selçuklu ve Iran camilerinin plan ve sekilleri birlestirilmis ve Anadolu’ya özgü bir yapi tipi ortaya konulmustur.

Caminin disa kapali bir görünümü olup, dis duvarlari son derece kalindir. Dogu ve batida ibadet mekanina iki girisi bulunmaktadir. Bunlardan bati kapisi daha yüksek ve dikdörtgen çerçeve içerisine alinmistir. Bu giris hafif sivri kemer içerisinde basik kemerlidir. Dogu kapisinin kemeri ise sivri kemere çok daha yakin olup, iki yuvarlak sütuncuk ve dörtgen çerçevelerle sinirlandirilmistir.

Caminin bu girislerinden sonra içeriden avlu ve çevresindeki mekanlar ile üç bölüme ayrilmistir. Avlu ile birlikte caminin içten T seklinde bir plani vardir. Ibadet mekani kisa boylu payelere dayanan sivriye yakin tugla kemerler ve besik tonozlarla üst örtüyü tasimaktadir. Ibadet mekani mihrap duvarina paralel iki nefli bir plan düzenindedir. Mihrap önünde pandantifli bir kubbe vardir. Mihrap ise iki zikzak dizisinin olusturdugu bir çerçeve içerisindedir. Caminin abanoz agacindan yapilmis minberi ise Kursunlu Camisi’ne götürülmüstür.

Ulu Cami’nin en ilginç yönlerinden birisi de minaresidir. Minare kaidesi tugladan yapilmis ve çubuk seklindeki yivlerle hareketli bir görünüm verilmistir. Minare gövdesi ise, kusaklar halinde tugla dizileri ile degisik sekiller ortaya koymustur. Burada geçmeli alti köseli yildizlar ve örgü motifleri bos yer birakmamacasina tüm minare gövdesini sarmistir. Minarenin serefeden yukari olan kismi oldukça uzun, dar ve silindiriktir. Burada üzerinde durulacak bir nokta, tuglanin hem yapi elemani, hem de bezeme elemani olarak kullanilmasidir. Bu yüzden de Artuklularin diger yapilarindan ayrilmaktadir. Serefede palmetlerle süslenmis taslarin da ilginç bir görünümü vardir.

AĞA CAMİ

Harput'a girişte ana yolun solunda yer alan bu caminin kubbesi çökmüş olup, yalnız zarif minaresi ayaktadır. Minare kare kaideli ve sekizgen gövdelidir. Harput müzesinde bulunan kitabesine göre 1559 yılında Pervane Ağa tarafından yaptırılmıştır. Cami minare dışında onarılarak 1998 yılında tekrar ibadete açılmıştır.


ALACALI CAMİ

Harput'taki Balakgazi parkı girişinde bulunan bu cami çeşitli tarihlerde onarım görmüş, dolayısıyla muhtelif devirlerin izlerini taşımaktadır. Küçük ebatta, dikdörtgen planlıdır. İçten asimetrik pencereler ve yüksek tavanındaki ahşap işçiliği dikkat çekicidir. Değişik renkler ve motifler kullanılmıştır. Yonca yaprağı şeklindeki giriş kapısı üzerinde merdiven ve minare bulunmaktadır. Minare, şerefeye kadar sıra ile siyah - beyaz taşla, şerefe üstü ise dama şeklinde siyah - beyaz kesme taşlarla örülmüştür. Kapı üzerindeki minare tipi nadir örneklerdendir. İlk inşası Artukoğulları zamanında yapılmıştır.



KURŞUNLU CAMİ

Harput'ta eski Hükümet Konağının batısındadır. Osmanlı devri camilerinin en güzel örneklerinden biridir. Kare planlı olup üzeri büyük bir kubbe ile örtülüdür. Kubbe kasnağında dört pencere bulunmaktadır. Ulu camiye ait olan ve burada muhafaza edilen minber 4. Murat tarafından hediye edilmiş olup, ağaç oyma sanatının örneklerinden biridir. Harim kapısı yonca yaprağı şeklindedir. Son cemaat üç kubbelidir. Kubbelerin üzeri kurşunla kaplıdır.



SARAHATUN CAMİ

Cami, bir külliye halinde inşa edilmesine rağmen günümüzde yalnızca cami mevcuttur. Kare planlı cami dört büyük kemerin taşıdığı kubbe ile örtülüdür. Son cemaat mahalli üç kubbelidir. Minarenin merdiven kısımları koyu renkli, diğer kısımları ise beyaz taştan yapılmıştır. (1897) Minaredeki zarif işçilik dikkat çekicidir. Uzan Hasan'ın annesi Sara Hatun tarafından yaptırıldığı söylenirse de bu devre ait bir belge yoktur. Kıble tarafının solundaki kitabede 1585 yılında Hacı Mustafa tarafından, 1843 yılında da Harput Müftüsü Hacı Ahmet tarafından onarıldığı ve bu günkü duruma getirildiği yazılmaktadır.