Kütahyanın tarihi dönemleri

ceylannur

Uzman Kardeşimiz
Üyemiz
Katılım
2 Eylül 2011
Mesajlar
3,872
Tepkime puanı
37
HiTiT – FRiG DÖNEMi:
Kütahya yöresi, Hititler Dönemi’nde Assuva’nın doğusunda, Hitit Devlet sınırlarının da batısında yer almaktadır. Antik Çağ bölümlenmesine göre ise ilin doğu yarısındaki toprakları Frigya, batısı da Mysia bölgesindedir.


O dönemde Hititlerin siyasal etkisi dışında kalan Batı Anadolu’daki pek çok kent konfederasyonlar şeklinde örgütlenmiştir. Kuzeybatı Anadolu’daki As-suva Konfederasyonu bunlardan biridir ve Kütahya’nın batısında kalan topraklar bu konfederasyona bağlıdır. ilin kuzey kısımları ise zengin gümüş yatakları ve buna bağlı gelişmiş ticaret yolları dolayısıyla Hititlerin sürekli ilgi ve etki alanında kalmakta, bu yüzden sıkça saldırılara uğramaktadır

Hitit imparatorluk döneminin sonuna doğru doğuda Assuva yöresindeki bakır yataklarının Asurlar’a kaptırılması, Hititler’in Kütahya’ya ilgisinin artmasına neden olmuştur. Bu sırada Assuva’nın başında Sum Dlama, Hititler’in başında IV. Tuthaliya bulunmaktadır. (M.Ö. 1256-1220).

Assuva’ya saldıran Hititler’in ülkeyi yakıp yıktıklarını, Assuva kralı ve oğlu Kukkulis’i tutsak alıp Hattuşaş’a götürdüklerini IV. Tuthaliya yıllıklarından öğreniyoruz.
M.Ö. 1200′lerde Trakya’dan Anadolu’ya büyük dalgalar halinde geçen Frig-ler, bölgede Hitit egemenliğine son verip, doğuda Kızılırmak, güneybatıda Burdur Gölü’ne kadar uzanan geniş bir alanı yurt tutmuşlardır.

Bursa, Balıkesir yörelerine gelen yeni oymakların eskilerini daha doğuya sürmeleri sonucunda Kütahya’nın batı kesimleri Mysia bölgesinde yer almıştır.

Yine Frigler’in bir kolu olan Bitin ve Tinler’in Kütahya’nın kuzeyine Bilecik-Sakarya bölgesine yerleştikleri görülmektedir. Frigler’in asıl kalabalık oymaklarının ise Afyon, Eskişehir, Kütahya üçgenindeki bölgeye yerleşmesi sonucunda, Kütahya’nın doğusu Epiktetos Frigyası adını almıştır. Kütahya’nın güneyine, Temnos (şaphane) ve Dindimos (Murat) Dağı’na kadar yayılan Frigler yerli Hititler’le karışıp kaynaştıkça güçlenmiş, kültür alanlarını genişleterek doğuda Fırat’a, batıda Ege Denizi’ne kadar dayanmalarına rağmen Lidyalılar üzerinde sürekli bir egemenlik kuramamışlardır.
Frig Yerleşimi-Söğüt Köyü

M.Ö. VIII. yüzyılda devlet olarak örgütlenen Frigler’in barışçı bir toplum olarak geliştiği, tarım ve hayvancılıkla uğraştıkları, kaya mezarları, tapınım alanları ilekendilerine özgü bir mimari getirdikleri, maden işçiliği ve dokumacılıkta ileri gittikleri, yeni müzik aletleri ürettikleri görülmektedir. Antik kaynaklar, ünlü masalcı Ezop’un doğum yeri olarak Kütahya’yı göstermektedir.
M.Ö. 676′da Kafkasya üzerinden Anadolu’ya giren Kimmerler’in, Frigya Kralı III. Midas’ı yenerek Kütahya ve çevresini ele geçirdiği, daha sonra M.Ö. 607′de Lidya kralı Alyattes’in Kimmer egemenilğine son verdiği gözlenmektedir. Lidyalılar döneminde Efes’ten başlayıp başkent şart, Uşak ve Kütahya’dan geçerek Adalar Denizi ve Kızılırmak’ın doğu yakasını birbirine başlayan Kral Yolu bu dönemde yapılmıştır.

Doğuda gelişerek Anadolu’yu Marmara’ya kadar istila eden Persler’in ünlü kralı II. Kyros, M.Ö. 546′da Lidyalıları tarihten silmiş, Kütahya’yı Frig Satraplığı’nın merkezi yaptığı Dinar’a başlamıştır. Pers yönetiminin zayıflamasıyla M.Ö. 334′te Biga Çayı civarındaki savaşı kazanan Makedonyalı iskender bölgede üstünlük kurmuştur. iskender’in M.Ö. 324′te ölümüyle Kütahya ve çevresi komutanlarından Antigonas’a geçmiştir. Bölgede M.Ö. III. yüzyılın başlarında yaşanan karışıklıklardan sonra
Bergama Krallığının üstünlük sağladığı ve M.Ö. 133 tarihinde Kütahya’nın Roma’nın Asya Eyaleti sınırlarına dahil edildiği görülmektedir.

ROMA VE BİZANS DÖNEMi

Kütahya, Roma egemenliğine girdiği sırada bölgede küçük şehir devletleri vardır. Kütahya’da Koti-aeion, Gediz’de Cadı, Simav’da Synaus, Emet’te Ti-beriopolis, Simav Boğazköy’de Ancyra, Altıntaş’ta Soa ve Çavdarhisar’da Aizanoi Antik yerleşim merkezleri bulunmaktadır. Bu şehir devletlerini Claudius unvanlı valiler yönetmiş, toplanan verginin bir bölümünü merkeze gönderip kalanını kentin imarına harcamışlardır. O dönemin en büyük şehri olan 120 bin nüfuslu Aizanoi’nin Zeus Tapınağı, imparator Hadrian MS. (117-138) döneminde toplanan arazi vergileriyle yaptırılmıştır. Bu bölgede (302) tarihinde yapıldığı saptanan bir borsa binası vardır. Duvarları üzerinde Latince fiyat listeleri bulunmaktadır. Bu listeler fiyat artışlarını önlemek için konulmuştur.

M.S.395′te Roma imparatorluğu’nin ikiye ayrılmasıyla Kütahya, Doğu Roma imparatorluğu (Bizanslında kalmıştır. Bu dönemde önemli bir piskoposluk merkezi olan Kütahya hızla gelişmiş, çevresine yapılan kalelerle korunaklı bir kent haline getirilmiştir. Zeus Tapınağı kiliseye çevrilmiş, il ve çevresinde çok sayıda kilise inşa edilmiştir.

SELÇUKLULAR DÖNEMi :

1071 ‘de Malazgirt Savaşı’nda Alparslan’a yenilen Bizans imparatoru Romanos Diogenes salıverildikten sonra Bizanslılar tarafından Kütahya Kalesi’ne getirilmiş ve gözlerine mil çekilerek cezalandırılmıştır.


Anadolu Selçuklu Devleti’ni kuran Kutalmışoğlu Süleyman şah, 1075′te iznik’i aldıktan sonra Kütahya ve yöresine akınlar düzenlemiş, 1078′de şehri ele geçirmiştir.
II. Yakup Çelebi imaret Külliyesi 1097′de Haçlıların saldırısıBizans’ın eline geçen Kütahya 1182′de Selçuklular tarafından geri alınmıştır.

1186′da II. Kılıç Arslan ülkeyi 11 oğlu arasında paylaştırınca Kütahya Gıyaseddin Keyhüsrev’e düşmüş, çıkan karışıklıklar ve kardeş kavgaları sırasında 1196′da Kütahya tekrar Bizanslıların eline geçmiş, 1233′de Alaeddin Keykubad zamanında Anadolu Selçuklularına yeniden kazandırılmıştır


Kütahya’daki Hıdırlık Mescidi, Yoncalı Hamamı ve Camisi, Balıklı Camii ve Medresesi Selçuklu dönemi eserlerindendir.

BEYLiKLER DÖNEMi

I. Alaaddin Keykubad döneminde 1230′da Anadolu’ya gelen Germiyanoğlu Aşireti, Malatya yöresine yerleştirilmiş olup 1240′ta Baba ishak ayaklanmasında Selçuklulara yardım etmişlerdir. 1243 Kösedağ bozgunundan sonra artan Moğol baskısı karşısında Germiyanoğulları 1260′ta göç ederek Kütahya yöresine yerleşmiştir.


OSMANLILAR DONEMi :

1429′da Germiyanoğlu II. Yakup’un vasiyeti ile Osmanlılara geçen Kütahya bu dönemde bir sancak merkezidir. 1451′de Anadolu Beylerbeyliği’nin merkezi olan Kütahya’da Kanuni’nin oğulları şehzade Bayezid (1542-1558) ve (Sultan II.) Selim (1558-1566) valilik yapmışlardır.

1511′de Safavilerin Anadolu’da yaptıkları bölücülük sonucunda çıkan şahkulu ayaklanması Kütahya’ya kadar yayılmıştır. 1833′te Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa’nın oğlu ibrahim Paşa’nın Kütahya’yı işgali ve aynı yıl imzalanan Kütahya Antlaşması ile şehri terk etmesi dönemin kayda değer olaylarıdır. Kütahya Osmanlı mimarisinin güzel örnekleriyle donatılmış, çeşme, köprü, cami, medrese, han ve hamamlarla imar edilmiştir. Selçuklulardan bu yana devam eden çini sanatı bu dönemde en parlak devrini yaşamıştır. Dünya tarihinin devlet gözetiminde yapılan ilk toplu iş sözleşmesi, Fincancılar Esnafı Anlaşması adıyla 13 Temmuz 1766 tarihinde Kütahya’da imzalanmıştır.

1849′da Osmanlı Devleti’ne sığınan Macar bağımsızlık hareketinin önderi Lajos Kossuth ve beraberindeki 56 mülteci, 1850-1851 yıllarında Kütahya’da konuk edilmiştir. Lajos Kossuth’un Kütahya’da kaldığı ev 1982 yılında müze haline getirilmiştir.

1867′de Hüdavendigar Vilayetine bağlı bir sancak merkezi olan Kütahya, 8 Ekim 1923′te vilayet olmuştur.

MiLLi MÜCADELE VE CUMHURiYET DÖNEMi:

Kütahya’nın Milli Mücadele tarihimizde çok önemli bir yeri vardır. Cumhuriyetimizin kurulması için verilen bağımsızlık mücadelesinin en önemli safhası ilimiz sınırları içerisinde yaşanmıştır.


I. Dünya Savaşı sonunda itilaf devletleri, Mondros Ateşkes Antlaşması hükümlerine dayanarak Anadolu’yu işgale başladılar. işgaller karşısında milleti ve memleketi savaşa sürükleyenler, kendi hayatlarının endişesine düşerek gerekli tedbirleri almamışlardı.Ordunun elinden cephanesi alınmış, itilaf devletleri türlü vesilelerle yurdun çeşitli bölgelerini işgale başlamışlardır.itilaf donanması istanbul’da; Fransızlar, Adana’da; ingilizler Urfa, Maraş, Samsun ve Merzifon’da; italyanlar, Antalya ve Güneybatı Anadolu’da bulunuyorlardı. 15 Mayıs’ta itilaf devletlerinin izni ile Yunan ordusu izmir’e çıkmıştır. Bu durum karşısında Türk milleti tarih boyunca gösterdiği “millet olma bilinci” içerisinde işgallere karşı Kuva-i Milliye hareketini başlatmıştır.

Kütahya’da Milli Mücadele 20 Eylül 1919 günü bağlamıştır. Binbaşı ismail Hakkı, Yüzbaşı ismet, Yüzbaşı Süleyman ve Mülazım Tahsin Beyler Kütahya’ya gelerek Kuva-i Milliye Teşkilatını kurmuşlardır. Teşkilatın başına Askerlik şubesi Başkanı Binbaşı Nüzhet Bey seçilmiştir. ismail Hakkı Bey Komutasında oluşturulan 350 kişilik bir müfrezenin ingilizleri Kütahya’dan çekilmek zorunda bırakması Kütahya’da Milli Mücadelenin ilk başarısıdır.
Kütahya’da, Milli Alayı kurmayı başaran (Priştineli) ismail Hakkı Bey, Batı Cephesi Komutanı Ali Fuat (Cebesoy) Paşa tarafından Kütahya Milil Alayı Kumandanlığıma atanmıştır.ismail Hakkı Bey Pozantı Kongresi’nden dönmekte olan Mustafa Kemal Paşa’ya Afyon’da bulunduğu sırada telgraf çekerek Kütahya’ya “Milli Alayı” denetlemesi için davet etmiştir.

6 Ağustos 1920 tarihinde Kütahya’ya gelen Mustafa Kemal Atatürk, Milli Alayı denetlemiş ve Kütahya’dan ayrılırken Kütahya Mutasarrıfı Sait Bey’e kendi el yazısıyla takdirname vermiştir.

Kütahya Milli Alayı, Milli Mücadele yıllarında önemli görevler üstlenmiş, işgal yıllarında büyük yararlılıklar göstermiştir. 10 Ağustos 1920′de imzalanan Sevr Antlaşması sonrasında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin antlaşmayı tanımadığını ilan etmesi üzerine işgal hızlanmış, Yunanlılar 13 Temmuz’da Altıntaş’a, 14 Temmuz’da Tavşanlı’ya, 17 Temmuz’da Emet, Simav ve Kütahya’ya 3 Eylülde Simav’a, 5 Eylülde Gediz’e girmişlerdir. 28 Temmuz 1921′de Kütahya’ya gelen Yunan Kralı Konstantin Savaş Konseyini burada toplayıp Ankara üzerine yürüme kararı çıkartmıştır.
Yunan Ordusunun bu ilerleyişi karşısında Türk Ordusu, Sakarya’da Başkomutan Mustafa Kemal komutasında dünya savaş tarihinde örneği görülmeyen bir taktikle büyük bir zafer kazanmıştır.

Sakarya’da durdurulan düşman ordusunu tamamen yurttan atmak amacıyla bir yıl kadar süren hazırlık döneminden sonra 26 Ağustos 1922 tarihinde Başkomutan Mustafa Kemal Büyük Taarruzu başlatıtı. Bu çarpışmalar sırasında Türk askeri, tarihimizin her döneminde görülen kahramanlık ve fedakarlıklarına yenilerini ekledi. 57. Tümen Komutanı Albay Reşat (Çişiltepe) Bey’in Çişiltepe’nin alınmasının yarım
saat gecikmesi üzerine görevini yerine getirememenin üzüntüsü ile kendisini vurması, bu anlayışa örnek teşkil eder. Zaferden sonra buraya Albay Reşat Çişiltepe Anıtı yapılarak anısı ölümsüzleştirilmiştir.

Mustafa Kemal Atatürk, Büyük Taarruzu bizzat cephede idare ederek üstün askerlik vasıflarını göstermiş ve her zaman askerinin yanında Türk ordusuna büyük moral ve destek olmuştur.

30 Ağustos günü Başkomutan Mustafa Kemal’in Zafertepe’den bizzat yönettiği meydan muharebesinde Allören, Keçiler, Kızıltaş Deresi yolunun iki yanında Yunan birlikleri tamamen sarılmış ve imha edilmişlerdir. Kızıltaş Deresi bölgesinde açık kalan alandan bazı Yunan birlikleri ve General Trikopis, General Di-yenis ve bir çok Yunan komutanı kaçmışlardır.

Başkomutan Mustafa Kemal, ismet Paşa ve Fevzi Çakmak Paşa Çalköy’de yıkık bir evin avlusunda kırık bir kağnı arabasının üzerinde durum değerlendirmesi yaparak Yunanlıların yeniden savunma düzenine geçmesini önlemek ve Yunanlıları mağlup etmek için izmir’e girmek görüşüne varmışlardır. Mustafa Kemal burada Batı Cephesindeki tüm subay ve erlere okunmak üzere bir bildiri yayınlamıştır.

“Türkiye Büyük Millet Meclisi Orduları, Afyonka-rahisar-Dumlupınar büyük meydan muharebesinde, zalim ve mağrur bir ordunun temel varlığını inanılmayacak kadar az bir zamanda yok ettiniz. Büyük ve seçkin ulusumuzun fedakarlıklarına layık olduğunuzu kanıtladınız. Sahibimiz olan büyük Türk ulusu geleceğine güvenmekte haklıdır. Savaş alanlarındaki başarı ve fedakarlıklarınızı yakından görüp izliyorum. Ulusumuzun size olan övgülerinin iletilmesine aracılık etme görevinin arkasını bırakmayacak, sürekli olarak yerine getireceğim. Ödüllendirme için Başkumandanlığa öneride bulunulmasını, Cephe kumandanlığına büyürdüm: Bütün arkadaşlarımın, Anadolu’da daha başka meydan muharebeleri de verileceğini göz önünde bulundurarak ilerlemesini ve herkesin akıl gücünü ve yurtseverliğinin kaynaklarını kullanarak, yarışmayı bütün gücüyle sürdürmesini talep ederim. Ordular, ilk Hedefiniz Akdeniz’dir, ileri!”
Böylece Kütahya 30 Ağustos Zaferi ile düşman işgalinden kurtarılmış, bunu 1 Eylülde Gediz, 3 Eylül’de Emet ve Tavşanlı’nın kurtuluşları izlemiştir.
9 Eylülde izmir’de Yunan ordusunu denize döken Türk ordusu Mustafa Kemal’in emrini büyük bir başarı ile yerine getirmiştir.
 
Üst Alt