- Katılım
- 25 Temmuz 2011
- Mesajlar
- 7,320
- Tepkime puanı
- 117
KARS AŞIKLARI
Kars bir sınır kenti olarak birçok kültürün etkileşim alanında kalmış, yöreye çeşitli zamanlarda birçok Türk oymağı yerleşmiştir. Bu nedenle çok zengin ve renkli bir folkloru vardır. Türk oymaklarıyla gelen öğeler, yörede yaşanan savaşlar, kıyımlar, doğal olaylar, yaşam koşulları karşısındaki halkın duyguları halk edebiyatı ürünlerine yansımıştır.Aşık edebiyatının yörede çok köklü bir geleneği vardır. XV. Yüzyıldan başlayarak yetişen pek çok ozan Doğu Anadolu Bölgesinde ve Azerbaycan'da etkili olmuştur. Dede Korkut Hikayeleri günümüzde de yaşamakta, aşık toplantıları, atışmaları, halk öykücülüğü canlılığını korumaktadır. Yörenin Türk oymaklarından değişik renkler taşıyan çok zengin bir ortak ürünler dağarcığı vardır.
Halk Şairleri ve Aşıklar
Kars'la, Ramazan'da ve uzun kış gecelerinde ya da eğlence ve düğünde aşıklar, ustalardan ve kendilerinden deyişler çalıp söyler, halk Öykülerini anlatır, atışmalar düzenler, muammalarla birbirlerini sınarlar. Bu toplantılarda Dede Korkut Hikayeleri yanında, Aliyar, Cihan Abdullah, Asuman ile Zeycan, Arzu ile Kamber, Kerem ile Aslı, Latifşah, Kiziroğlu, Saraçoğlu, Yaralı Yusuf gibi halk öyküleri anlatılır, dersler çıkartılır.
Şiirleri günümüze ulaştırabilmiş eski aşıklarımızdan bazıları şunlardır:
Toruni (Deruni)
XVII. Yüzyıl da yaşadığı sanılmaktadır. Aruzla da şiirler yazmış, bunlarda Deruni, deyişlerde 'Toruni takma adını kullanılmıştır. l628'de doğduğu bilinmektedir. Abaza Mehmet Paşa ile Şemsi Han arasındaki mücadeleyi anlattığı tarihsel destanı günümüze ulaşmıştır. Yöre cönklerinden bir deyiş şöyledir:
Güzel köy kahrı
Yandırma dehri
Ver içem zehri
Senin aşkına
Gel geçme yandan
Olmuşam benden
Bezmişem candan
Canın aşkına
Dede Kasım
XVII. Yüzyıl sonları, XVIII. Yüzyıl başlarında yaşadığı sanılmaktadır. Dikmelaş'lıdır. Azerbaycan ve Türk halk ozanları, o dönemde Dede Kasım'ı usla saymıştır. Yaşamı söylencelere konu olmuştur. Bir görüşe göre Dede Kasım, Tufarganlı Abbas, Kurbani ile Peri, Tahar-Mirze, Cihan ile Abdullah, Yaralı Masum, Aliyar, Mehdi Bey, Ali Kağan gibi türkülü hikayelerin tümünün düzenleyicisidir. Dede Kasım'ın bir deyişi şöyledir:
Deli gönül ne yanarsın oda sen
Billah bundan hergiz sanga yâr olmaz
Bi ve fanın özü nedi(r) sözü ne
Bi ve fada gayre i namus ar olmaz.
Nazar eyle gör bu dünya nicedi(r)
Kimi bezirgândı(r) kimi hocadı(r)
Serv ağacı her ağaçtan ucadı(r)
Aslı yokdu(r) budağında bâr olmaz
Aşık Tüccari (1720-1805?)
Selim'in Tiknis (Büyükdere) köyünden Bektaşi halk ozanıdır. Yaşamı üzerine fazla bilgi yoktur. Döneminde baş aşık sayılmıştır. Yaralı Mahmud İle Mahbut Han, Zohre Han, Eşref Bey yaygınlaştırdığı halk öykülerinin dendir. Cönklerde şiir ve destanları vardır:
Aşağıdaki dörtlük Kağızman'daki bir cönkten alınmıştır:
Hicren orağında gam köşesinde
Geldi dert benimle imtihan oldu
Yığıldılar hicran seyircileri
Açıldı bir dükkan, bir divan oldu.
Aşık Şenlik (1850-1913)
Havayı, hevese ciğerini yakma
Erenler verdiği köze yazıhtır
Her gördüğün mahbub dilbere bakma
Sorarlar hesabı gözden yazıhtır
Sefil Şenlik beyan etti işarı
Bize taksim erenlerin erkanı
Her yerde biler mi şeref bostanı
El gadrin bilmesse sözen yazıhtır
Kağızmanlı Hıfzı (1893 1918)
Emmim kızı aç kapıyı gireyim
Hasta mısın halin hatrın sorayım
Susuz degil misin bir su vereyim
Çaylarda çalkalanan sellerin hani
Yatarsın gaflette gamsız kaygusuz
Nini balam nini kalma uykusuz
Hem garip hem çıplak hem aç hem susuz
Felek fukarası malların hani
Aşık Avâsl (1886-?)
Sarıkamış'ın Oluklu köyündendir. Asıl adı Hüseyin YİĞİT'tir. Deyişlerinde yöre yaşamını. Sarıkamış'ta yapılan savaşları, halkın çaresizliğini dile getirmiştir. Bunlar içinde Birinci Dünya Savaşı sonrasında yazdığı Sarıkamış destanı ünlüdür.
Destandan iki dörtlük
Canlar figan eder koyma yasında
Dağlar aciz kaldı fırag sesinde
Nehameler herap oldu pasında
Kars'ı gören ne verana yetişsin
Tozanh'da kalabalık tutuştu
Ahlı selim köye velvele düşsün
Göçün önü Olukluya yetişsin
Şimdi görün ne tayına yetişsin.
Murat Çobanoğlu (1940 - 2005)
İlk olarak 1967 yılında Konya Aşıklar Bayramında genç yaşında birinci olunca, tüm Türkiye'de ad aldı. Bu arada çeşitli etkinliklere katıldı. Yurt içi ve yurt dışı turneleri oldu. Hepsinde birbirinden güzel başarılar kazandı ve namı iyice yayıldı.
1990 yılında Kültür Bakanlığı'nda Devlet Sanatçısı unvanını alarak şu anda sanatı sürdürmektedir. Evli ve 4 çocuk babasıdır. Kars'ta ozanlar kahvesinin sahibidir. Halen en başarılı aşıklarımız arasındadır.
Murat ÇOBANOĞLU’ nun ilk iki eseri (bestesi) aşağıya çıkarılmıştır.
Bir fendile geldi geçti
Kiziroğlu Mustafa Bey
Hışmı dağı deldi geçti
Kiziroğlu Mustafa Bey
Bir beyin oğlu zor beyin oğlu.
Vay ben ona eş olaydım
Anadan onbeş olaydım
Keşke ondan kardeş olaydım
Kiziroğlu Mustafa bey
Bir beyin oğlu zor beyin oğlu
Bir atı var ala paça
Mecel vermez kırat kaça
Az kaldı ortamdan biçe
Kiziroğlu Mustafa bey
Bir beyin oğlu zor beyin oğlu
Hay edende haya teper
Huy edende huya teper
Köroğlu’ nu Suya teper
Kiziroğlu Mustafa bey
Bir beyin oğlu zor beyin oğlu
SEVDİĞİM YAR
Sevdiğim yar bana göndermiş name
Rüzgar dokunmamış dal ister benden
Bir lezzet olması demiş dadında
Hiç arı görmemiş bal ister benden
Nerden alayım nerden bulayım
Ne bir ağacım var nede bir bağım
Ne bir yuvam vardır nede otağım
Ne bir sedirim vardır nede konağım
Al kumaş içinden şal ister benden
Nerden alayım nerden bulayım
Kaşları karadır kipriyi oktur
Feleye karşılık oyunum yoktur
Bir kuzu bulamam koyunum yoktur
Yinede bir sürü mal ister benden
Nerden alayım nerden bulayım
ÇOBANOĞLU derki iz bula bilmem
Kışın çok ararım yaz bula bilmem
İnsanlarda doğru söz bula bilmem
Yalan söylemeyen dil ister benden
Nerden alayım nerden bulayım
Ayrıca Arif TELLİOĞLU, Orhan KARADAĞOĞLU, Maksut FERYADI, Emrah NAROĞLU, Ali Rıza EZGİ, Mürsel SİNAN, Önder ERDAĞI ve Günay YILDIZ ilimizin önemli aşıklarındandır.