- Katılım
- 2 Eylül 2011
- Mesajlar
- 3,872
- Tepkime puanı
- 37
Arasta
Eski Türk ticaret hayatının yoğunlaştığı bölgelerde bedestenlerin yola bakan cephelerinde revaklı dükkânların oluşturduğu çarşıdır Aynı zamanda kısmen üretime dayalı, çoğunlukla aynı işkolunu paylaşan esnafın faaliyetlerini sürdürdükleri alan işlevi görür
Osmanlı geleneğine dayalı eski Türk kentlerindeki arastalarda ticaret belli bir sisteme ve ticari ahlâk kurallarına göre yönetilirdi Bu sisteme göre her meslek grubu kendi aralarında mesleki dayanışma kurumları olan "lonca"lar oluşturmuştu, her zanaatkâr kendi loncasına üye olmak ve bunun için belirli bir ödenek vermek zorunda idi Loncalarda çıraklık, kalfalık, ustalık gibi meslek basamakları vardı ve bir üst basamağa geçebilmek için belli bir başarı göstermek gerekirdi Bu basamakları aşmak pirin veya ustanın vereceği izne bağlı idi Loncaya bağlı meslek sahibi usta olduktan sonra pirden izin almadan arastada dükkân açamazdı, bu izin törenle verilirdi Loncaların dükkân açmaya gücü yetmeyen zanaatkârlara dükkân bulma, sermaye verme gibi görevleri de vardı
Değirmen
Öğütme, tahılın sertliğinin giderilmesi, pişirilip suyla karıştırılacak kıvama getirilmesi için gerekli bir işlemdir İlkel toplumlar öğütmek için doğal kayaları kullanırlardı
Neolitik Çağdan başlayarak İÖ 5 Yüzyıl'a dek kaya yerine ortası çukur taşınabilir bir alt taş ile elin kavrayabileceği biçimde el taşı kullanılarak tahıl ezilirdi
İÖ 5 Yüzyıl'dan sonra üst taş daha büyük yapılarak ortası aralık bırakıldı ve tahılın buradan alt taşa dökülmesi sağlandı Daha sonra üst taşa bir çevirme kolu ilave edilerek öğütme işlemi, kolaylaştırıldı
Büyük ölçekli, eşek ve at gibi hayvanlarla çevrilen değirmenler İÖ 2 Yüzyıl'da Akdeniz Bölgesinde kullanılmıştır Su gücüyle çalıştırılan değirmenlerin ise İÖ 1 Yüzyıl'da kullanıldığı bilinmektedir
Geleneksel deneyim ve beden gücünün ilk planda olduğu, tarıma bağlı yöresel yaşamda teknolojik gelişmeler hiçbir değişikliğe uğramadan günümüze dek ulaşmaktadır
Cici Berber
50 yıl öncesine dek Anadolu'nun hemen her kasabasında "Cici Berber" adıyla anılan bir berber dükkânı bulunur, bu dükkânda genellikle bir usta, bir kalfa ve bir çırak çalışırdı
Usta saygınlığı olan kişileri, kalfa gençleri ve çocukları traş eder, çırak ise yerlere dökülen saçı süpürür, su ısıtır, gerektiğinde müşterilere çay, kahve ikram eder, boş zamanlarında ustasını lice gözleyerek işi öğrenirdi
Berber dükkânları günlük konuların konuşulduğu bir dedikodu yeri oldukları gibi aynı zamanda siyasi tartışmaların yapıldığı yerlerdi Berberler genellikle kibar, iyi giyimli, saçları briyantinli, dış görünüşleri ile örnek kişilerdi Gerektiğinde sünnet yapar, diş çekerlerdi, bu nedenle toplumda iyi, saygın yerleri vardı
Gülsuyu ve Gülyağı Üretimi
Gülhanelerde geleneksel yöntemlerle gülsuyu ve gülyağı üretimi modern fabrikaların rekâbetine dayanamamış ve yok olmaya yüz tutmuştur
Gülhanedeki yöntem, gül yapraklarından damıtılma yoluyla gülsuyu ve gülyağı elde edilmesidir Üretim yıl içinde yalnızca güllerin olgunlaştığı mayıs ayında yapılır
Gül üretimi İ Ö 3000 yıllarına (Sümerler'e) dek inmektedir Daha sonra Asurlular gül yetiştirmiş ve bundan gülsuyu ve gülyağı üretmişlerdir
Anadolu'da 12-13 yüzyıllardan bu yana gül yetiştirilmektedir 14 yüzyılda yaşayan İbn-i Batuta, Seyahatname'sinde Burdur'un Gölhisar (Gülhisar) İlçesi'nde kendisine gülsuyu ikram edildiğini yazmaktadır
Avrupalılar gülsuyu ve gülyağı üretimini 17 yüzyıldan sonra Türkler'den öğrenmişlerdir
Efes Müzesi arastasında aslına uygun olarak düzenlenen gülhanede 3500 kg gül yaprağından 1 kg gülyağı ve 1000 kg gülsuyu elde edilmektedir
Gözboncuğu
Anadolu'daki prehistorik kazılarda bulunan çok sayıda gözboncuğu günümüzde Ege Bölgesi'nde Kemalpaşa ve Görece'de imal edilen gözboncuklarının öncüsüdür Cam özel bir fırında 900-1000 derecede eritilip renklendirildikten sonra demir çubuk ile istenilen miktarda alınıp şekillendirilir Daha çok nazarlık olarak kullanıldığı için mavi en yaygın renktir
Günümüzde takı, anahtarlık, tespih olarak çeşitli renklerde gözboncuğu yapılır
Efes Müzesi arasta sergisindeki gözboncuğu atölyesi Kemalpaşa İlçesi'nden getirilmiştir ve çalışır durumda bir fırını vardır Sergilenen gözboncuklarının tümü yenidir ve bu sergileme ile atölyenin aynı zamanda satış yeri olduğu vurgulanmak istenmiştir
Yatağan-Türk Kılıcı Yapımı
Yatağan, 50-100 cm uzunluğunda, kabzasından ucuna doğru hafifçe kıvrılan Türk kılıcıdır İlk olarak 14 yüzyıl başında kullanılmıştır
Gövdesi kaliteli çelikten, kabzası boynuzdan yapılır ve belde kalın bir kuşak içinde taşınırdı
Yapıldığı yerler genellikle Yatağan adını almıştır Ege Bölgesi'nde, Denizli ve Muğla illerine bağlı Yatağan ilçelerinde yüzlerce yıl Osmanlı Türk ordusuna kılıç üretilmiştir
Saadet Hatun Hamamı
Türk hamamlarının kökeni Roma hamamlarına dayanır Bu dönemlerde hamamlar yalnızca temizlenme yerleri değil, aynı zamanda masaj ve spor yapılan, sohbet edilen yerlerdi Roma Devrinde önemli bir yer tutan hamam kültürü Bizans Devri ortalarına dek etkisini sürdürmüş, daha sonra Akdeniz ülkeleri ve Avrupa'da unutulmuş, Türklerle birlikte yeniden ve daha canlı olarak ortaya çıkmıştır Anadolu'da Selçuklu ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerinde sanatsal ve işlevsel değerleri yüksek çok sayıda hamam yapılmıştır
Selçuk İlçesi'nde bilinen 7 eski Türk hamamı vardır Bu hamamlardan biri de kitabesine göre Saadet Hatun Hamamı olarak adlandırılmaktadır Saadet Hatun'un kim olduğu kesin bilinmemekle birlikte Aydınoğulları Beyliği soyundan gelen seçkin biri olduğu düşünülmektedir 16 yüzyıla tarihlenen hamam geleneksel Türk hamamlarının birçok özelliklerini taşır, soğuk, ılık ve sıcak olmak üzere üç bölümlüdür 1970 yılına dek yıkık durumda olan hamam 1972 yılında Efes Müzesi'nce onarılmıştır Hamam, yakınındaki Efes Müzesi konferans salonu olarak kullanılan kervansaray ve Ayasuluk Mescidi ile bir külliye oluşturmakta idi
AZİZ JOHN
Hıristiyan dininde iki önemli kişiden biri Az Paul ve diğeri Az John'dur Bunların her ikisi de Efes'te yaşamışlardır İlki 5-6 yılını vaazlarla ve bu yeni dini Efes'te tanıtmakla geçirmiştir İkincisi bir yüzyıl süren ömrünün son yıllarını Yeni Ahit'in bölümlerini yazmakla geçirmiş, sonra burada ölmüştür Mezarı Ayasuluk Tepesindedir Kral Justinyen tarafından bu mezarın üzerinde yapılan kilise de Ortaçağ'ın muhteşem anıtları arasında yer almaktadır
İsa, Kudüs kalabalığının coşkulu çığlıkları ve kahkahaları arasında çarmıha gerilirken Az John ve Hz İsa'nın annesi yanı başındaydı Hz İsa, Az John'a dönmeyi becererek "John bu senin annendir", annesine dönerek de "Anne bu senin oğlundur" dedi Bunun üzerine İsa'nın havarisi memnuniyetle görevi üstlenip sonuna kadar sorumluluğunu yerine getirdi
İsa'nın çarmıha gerilmesinden sonra insanlar arasında bir tür huzursuzluk baş gösterdi Dahası, Az John'un erkek kardeşi öldürüldü Az John kan kokan bu kentte artık yaşayamayacağını fark etti MS 39 ve 48 yılları arasında Az Paul'e dair hiçbir bilgi edinilememiştir Bu dönemde İsa'nın diğer havarileri gezerek ve vaazlar vererek bu yeni dini yaymaya çalıştılar Bu sekiz yıllık boşluk, onun Efes'te kaldığına dair dolaylı bir kanıttır MS 6 yüzyıl'ın ilk yarısında İmparator Jüstinyen, Az John'un mezarının üzerine basilika (dikdörtgen biçiminde bir mezarlık) yapılmasını emretti Bu Ayasuluk adıyla bilinen bir tepenin üzerinde Artemis Tapınağı'nın doğusunda yer almaktadır Bu yapıdan sonra Lysimachos tarafından kurulan kent zamanla ekonomik sebepler yüzünden Ayasuluk Tepesinin eteklerine taşındı Sonunda 10 Yüzyıl'da Efes kenti tamamıyla tepenin çevresine kuruldu
St JOHN KİLİSESİ
Az John Efes'e geldi, burada yaşadı, Yeni Ahit'in 4 kitabını yazdı ve burada öldü 4 kitabını bu eski kilisede kendisi derledi Bu kilise Selçuk Türkleri gelmeden önce vardı Burada yapılan kazılar sonunda birçok kalıntının Yunanistan, Avusturya ve diğer ülkelere kaçırıldığı ortaya çıktı Bugün Az John'un mezarının çevresinde beş küçük mezarın daha var olduğu ortaya çıkmıştır Az John'un arzusu üzerine diğer beş mezar kendi mezarıyla haç oluşturacak biçimde yapılmıştır Hıristiyanlığın en başından beri Hıristiyan camiası bu yeri bir hac merkezi olarak kabul etmişler ve hürmet etmişlerdir Sonraları bu kilise tanrılar tarafından harap edilmiştir Fakat daha sonraları İmparator Jüstinyen tarafından yerine daha büyük bir kilise yaptırılmıştır 100 m uzunluğundaki bu kubbeli kilisenin sütunlarla çevrili çok güzel bir avlusu vardı İki katlı olan kilise freskler ve mozaiklerle bezenmiş 6 büyük ve 5 küçük kubbeye sahipti Yangınlar sırasında, MS 1 Yüzyıl'ın ikinci yarısına ait madeni paralar bulunmuştu Bu, Az Paul'ün mezarının o zamanlar da insanlar tarafından ziyaret edildiğini göstermektedir Kutsal kuyular, ilahilerin söylendiği yerler, her türlü hastalığa iyi gelen küller, bu kubbelerin çatılarının altındaydı Az John'un mezarlığının yanından akan şifalı suların o zamanın hacıları için ayrı bir değeri vardı 4-5 yıl sonra Az John rakibi Artemis'le birlikte yaşadı Artemis tapınağı ne kadar çok yağmalandıysa Az John'un mezarına bir o kadar dokunulmadı Bu mezarlık en ufak zarar görmedi Çünkü o insanlığın en önemli mesihiydi ve İsa'nın halefiydi Onun mezarı aynı tepedeki St Mary’nin kilisesi gibi bir halefi yoktur biçiminde yükselmekteydi Onun anısına Batı inanlar tarafından asla ihmal edilmeyecektir" Türkler Efes'i 11 Yüzyıl'ın ilk yıllarında fethetmelerine rağmen, Bizanslılar bölgeyi 14 Yüzyıl'ın başlarına kadar terk etmediler Kent zamanın hanedanlığı Menteşoğullarından İsa Bey tarafından fethedildi (İsa Bey Camii bu döneme ait anıtsal bir kanıttır, planda da görülebilir-) Sonra kent MS 1348'de Aydınoğulları Beyliği'nin başkenti olmuştur Daha sonrada 1390 yılında Osmanlılar tarafından fethedilmiştir Bundan sonra kent önemini yitirdi ya da İzmir daha önemli hale geldi 1914 yılında Ayasuluk ismi Selçuk ismine çevrildi Kentin nüfusu 50 yıl önce 1000 iken şu anda 18000'e ulaşmıştır
MERYEM ANA
Konstantinapol'de toplanan 3 Şura'nın halka okuduğu bildiriden bir cümle şöyle der: "Cum in Ephesiorum civitatem pervenisest, in qua Yoanses Theologus et daipera Vergo Sancta Maria" 'Tanrıbilimcileri John ve Tanrının kutsal annesinin varışı' Az Mary'nin hayatı ve ölümü hakkında detaylar Az Mary'nin iki arkadaşı Az Luke ve Az John'a rağmen bilinmez çünkü her ikisi de Az Mary hakkında farklı şeyler söylemişlerdir Az Luke İncil'de Az Mary'i geleceğe umutla bakan biri olarak tarif etmiştir Bu halifeler özellikle de İsa'ya inanan Az Paul, genç dinin yayılmasını ve başarıya ulaşmasını sağladı Diğer taraftan Az John meseleye farklı bir açıdan baktı Yeni bir çağın başlangıcı ve yeni bir itikadın doğuşunun acı verici olduğunu düşündü ama şiddetin bütün tehlikelerine, cezalandırmalarına ve ölüme rağmen bu yeni öğreti çok çabuk yayıldı Bütün bu kargaşanın arasında çarmıha gerilmiş İsa'nın yaralarından süzülen kanları gören Mary'di Bu yeni bir camianın kutsal doğum günüydü Az Mary İsa ve kilise tarafından takdir edilmişti ama çok acı çekiyordu Issız bir yere kaçtı Orada Tanrı ona karnını doyurması için bir sığınak hazırladı Az John, Az Mary ile ilgili herşeyi biliyordu ve onu hiçbir zaman yalnız bırakmadı, hep yanında kaldı Oğlu çarmıha gerildikten sonra İsa'nın annesinin Kudüs'te kalmasının artık hiçbir anlamı yoktu Bütün Hıristiyanları üzen bir karar alıp kenti terk etti Diğer taraftan Efes kentine yakın Panaya-Kapulu (Az Mary'nin evinin bulunduğu yer) yakınlarında ormanlarla çevrili sessiz, huzur dolu bir vadiye yerleşti ve huzuru burada buldu İnsanlar yılda bir kez gizemli alay törenleriyle Artemis'i kutlamak üzere Salmisos Dağı'na tırmandıklarında aslında gizli kalmış Az Mary'nin asıl ziyaret edilmesi gereken kişi olduğunun farkında değildiler Dahası Az Paul'ün aslında Az Mary'nin Efes'e sürüldüğünü bildiği kanısı oldukça güçlüdür Mr F Stricher tarafından yazılmış "Schweizerissche Kirchenzeitung" başlıklı makalede Stricher, "Efes'teki kutsal Az Mary’ye saygı duyun, Roma'ya değil" diyor
EFES'TEKİ MERYEM ANA KİLİSESİ
İlk üç yüzyıl Az Mary'nin şanssızlığının ve ölümünün sırrını sakladı Fakat belki de bu Tanrının isteğiydi Antik dünya asla Bakire Mary’nin kişiliğini fark edemedi Bununla birlikte Efes kenti ona saygı duymanın tamamıyla bilincindeydi Efes'te ilk Hıristiyan kilisesi büyük bir avlu ve klasik stilde sütunlarla çevrilmiş, insanları görünüşüyle şaşırtan bir güzellikte inşa edilmişti Efes'e gelen hiçbir ziyaretçi ruhani önemi olduğu kadar mimari öneme de sahip St Mary Kilisesi'nin kalıntılarını görmeden geri dönmez Bazı eski rehberler iki kiliseden söz ederler ama bu kesin değildir Kilise kentin değişen kaderiyle birlikte üç kez değişime uğramıştır Klasik kilise 260 m uzunluğunda, içinde vaftiz odasının bulunduğu etrafı sütunlarla çevrili bir bazilika şeklindeydi (dikdörtgen biçiminde kilise) Önce konsey sonra Hıristiyan Meclisi MS 449 yılında bu kiliseyi Hıristiyanlığın merkezi ilan ettiler Kilisenin bir bölümü tahrip olduktan sonra, kilisenin batı kısmı kubbeli bir bazilikaya dönüştürüldü Bu kilisenin vaftiz odası Anadolu'daki en iyi muhafaza edilmiş olanıdır Efes, Az Mary sayesinde birçok ziyaretçi toplamıştır Tarih, arkeoloji ve dini açıdan çok enteresandır
"Efes bize Az John, Az Timotheus ve özellikle de meditasyon hayatı yaşamış olan Az Mary gibi büyük Hıristiyan liderlerini hatırlatır ve dahası günümüzün inanç sahibi insanlarının aklına Hıristiyanlığı sokar" Az Mary'nin, Panaya-Kapulu Dağı'ndaki küçük mütevazı manastırı hayal edilebilecek en güzel doğal mekandır
PANAYA-KAPULU
"Ya da Efes'teki Meryem Ana Evi"
Uzun yıllardan beri Hıristiyan camiasında Az Mary'nin ölümü ve mezarı üzerine öne sürülen iki hipotez vardır
1- Tarihçilerin belirttiği gibi "Dormitio Hıetosoymitana" yani, "ölüm Kudüs'tedir" Kudüs ki, o İsa'nın doğduğu ve aynı zamanda öldürüldüğü yerdir
2- Yine bazı tarihçilerde şöyle der: "Dormito Ephesian" yani; "ölüm Efes'tedir" Öyle ki bu ölüm, İsa'nın annesinin emanet edildiği halife Az John'un gözleri önünde olmuştur (St John xx 26-27) Latinlere göre, Az John bir yapıtında, halifesiyle birlikte kendi evinde kaldığını söylemiştir Bu yüzden Az John Efes'te yaşamış, orada piskopos olmuş ve orada ölmüş olmalı
Mezarı Justinyen'in yapılmasını emrettiği büyük bir bazilikanın üstüne kurulmuştur ve hala orada bulunmaktadır Bu arada Efes'in bu çağı 7 Yüzyıl'a kadar Cornelius, Lapide, Serri, Tillement, Baillet ve Benoit gibi eski çağın ünlü yazarları bu devrin savunucularıdır Papa 1740-58 yılları arasında bir bildiri yayınlamıştır, Bildiride şöyle denmişti:" Az John görevini en iyi şekilde yapmıştır" Tanrı bilimcilerin çoğu yapıtlarında Az Mary'nin Efes'te yaşadığını öne sürmüşlerdir
Lipsius Az Mary'nin Efes'e Az John'un peşinden geldiğinden hiç kuşkusu olmadığını belirtir Tanrıbilimci Ernst Gurius daha da ileri giderek, "Az Mary'nin mezarı MS 1 Yüzyıl'da Efes'teydi" der Bu raporu 7 Mart 1874 de Efes hakkındaki bir oturuma katılmak üzere Berlin'de toplanan bir grup beyefendinin önünde verir Mary'nin Efes'teki mezarı ve ölümü hakkında bir çok şey yazılabilir İlk resmi Hıristiyan ibadeti Efes'te başlamış ve ilk kilise ve bazilika Az Mary'nin onuruna Efes'te inşa edilmiştir Ruhani bir konsey ilk kez muhteşem yıkıntılar arasında toplanmıştır Uzun yıllardan beri her yıl ağustosun 15'inde Panaya-Kapulu Paskalyası Kutsal Çeşmenin yanında kutlanmaktadır Bavyeralı bir bayan olan Catherine Emmerich bir paskalyada Az Mary'nin Kudüs'te değil, kesinlikle Efes'te öldüğünü ve mezarının son kalıntılarının bugünkü binadan 500m kadar derinlikte görülebileceğini iddia eder
Bu harika bir vahiydi ve 1822-24 yılları arasında dilden dile dolaştı 1982 yılında Efes konusuyla ilgilenen M Poulain ve Young, Bavyeralı dindar kadının söylediklerini araştırmak istediler Bülbül Dağı'ndan başlayıp, bu kadın tarafından söylenen yerleri tek tek aradılar Öyle ki bu kadının ne bir eğitimi vardı ne de hayatında yurt dışına çıkmıştı Araştırmacılar hangi yöne gideceklerini bilmiyorlardı Dağa giden bir patika bile yoktu Çalılıkların arasında her yere baktılar Sonunda üçüncü günün bitiminde sofu kadının bahsettiği yeri keşfettiler Panaya-Kapulu'daki Az Mary'nin evinin şöminesinde bahsi geçen kutsal külü buldular Böylece hem kutsal ev hem de kalıntılar Hıristiyan dünyasınca tanındı Ne yazık ki Catherine Emerich'in evin 500m derinliğinde olduğunu iddia ettiği mezar bulunamadı Mezar için yapılacak araştırma arkeologlar ve otorite sahibi bir Hıristiyan Tanrıbilimci tarafından yapılacak ciddi ve bilimsel bir araştırma olmalıdır Bu imkansız gözüküyor Bu mezarı topraktan çıkarmak sadece Hıristiyan dünyasını değil, aynı zamanda Az Mary'e karşı derin bir saygı duyan Müslümanları da ilgilendirmektedir Kur'an'daki birçok surede Az Mary'den bahsedilir Onun mucizevi bir biçimde İsa'yı dünyaya getirdiği kabul edilir Müslümanlar İsa'yı nasıl tanıyorlarsa onun kutsal annesi hakkında da bilgileri vardır
Eski Türk ticaret hayatının yoğunlaştığı bölgelerde bedestenlerin yola bakan cephelerinde revaklı dükkânların oluşturduğu çarşıdır Aynı zamanda kısmen üretime dayalı, çoğunlukla aynı işkolunu paylaşan esnafın faaliyetlerini sürdürdükleri alan işlevi görür
Osmanlı geleneğine dayalı eski Türk kentlerindeki arastalarda ticaret belli bir sisteme ve ticari ahlâk kurallarına göre yönetilirdi Bu sisteme göre her meslek grubu kendi aralarında mesleki dayanışma kurumları olan "lonca"lar oluşturmuştu, her zanaatkâr kendi loncasına üye olmak ve bunun için belirli bir ödenek vermek zorunda idi Loncalarda çıraklık, kalfalık, ustalık gibi meslek basamakları vardı ve bir üst basamağa geçebilmek için belli bir başarı göstermek gerekirdi Bu basamakları aşmak pirin veya ustanın vereceği izne bağlı idi Loncaya bağlı meslek sahibi usta olduktan sonra pirden izin almadan arastada dükkân açamazdı, bu izin törenle verilirdi Loncaların dükkân açmaya gücü yetmeyen zanaatkârlara dükkân bulma, sermaye verme gibi görevleri de vardı
Değirmen
Öğütme, tahılın sertliğinin giderilmesi, pişirilip suyla karıştırılacak kıvama getirilmesi için gerekli bir işlemdir İlkel toplumlar öğütmek için doğal kayaları kullanırlardı
Neolitik Çağdan başlayarak İÖ 5 Yüzyıl'a dek kaya yerine ortası çukur taşınabilir bir alt taş ile elin kavrayabileceği biçimde el taşı kullanılarak tahıl ezilirdi
İÖ 5 Yüzyıl'dan sonra üst taş daha büyük yapılarak ortası aralık bırakıldı ve tahılın buradan alt taşa dökülmesi sağlandı Daha sonra üst taşa bir çevirme kolu ilave edilerek öğütme işlemi, kolaylaştırıldı
Büyük ölçekli, eşek ve at gibi hayvanlarla çevrilen değirmenler İÖ 2 Yüzyıl'da Akdeniz Bölgesinde kullanılmıştır Su gücüyle çalıştırılan değirmenlerin ise İÖ 1 Yüzyıl'da kullanıldığı bilinmektedir
Geleneksel deneyim ve beden gücünün ilk planda olduğu, tarıma bağlı yöresel yaşamda teknolojik gelişmeler hiçbir değişikliğe uğramadan günümüze dek ulaşmaktadır
Cici Berber
50 yıl öncesine dek Anadolu'nun hemen her kasabasında "Cici Berber" adıyla anılan bir berber dükkânı bulunur, bu dükkânda genellikle bir usta, bir kalfa ve bir çırak çalışırdı
Usta saygınlığı olan kişileri, kalfa gençleri ve çocukları traş eder, çırak ise yerlere dökülen saçı süpürür, su ısıtır, gerektiğinde müşterilere çay, kahve ikram eder, boş zamanlarında ustasını lice gözleyerek işi öğrenirdi
Berber dükkânları günlük konuların konuşulduğu bir dedikodu yeri oldukları gibi aynı zamanda siyasi tartışmaların yapıldığı yerlerdi Berberler genellikle kibar, iyi giyimli, saçları briyantinli, dış görünüşleri ile örnek kişilerdi Gerektiğinde sünnet yapar, diş çekerlerdi, bu nedenle toplumda iyi, saygın yerleri vardı
Gülsuyu ve Gülyağı Üretimi
Gülhanelerde geleneksel yöntemlerle gülsuyu ve gülyağı üretimi modern fabrikaların rekâbetine dayanamamış ve yok olmaya yüz tutmuştur
Gülhanedeki yöntem, gül yapraklarından damıtılma yoluyla gülsuyu ve gülyağı elde edilmesidir Üretim yıl içinde yalnızca güllerin olgunlaştığı mayıs ayında yapılır
Gül üretimi İ Ö 3000 yıllarına (Sümerler'e) dek inmektedir Daha sonra Asurlular gül yetiştirmiş ve bundan gülsuyu ve gülyağı üretmişlerdir
Anadolu'da 12-13 yüzyıllardan bu yana gül yetiştirilmektedir 14 yüzyılda yaşayan İbn-i Batuta, Seyahatname'sinde Burdur'un Gölhisar (Gülhisar) İlçesi'nde kendisine gülsuyu ikram edildiğini yazmaktadır
Avrupalılar gülsuyu ve gülyağı üretimini 17 yüzyıldan sonra Türkler'den öğrenmişlerdir
Efes Müzesi arastasında aslına uygun olarak düzenlenen gülhanede 3500 kg gül yaprağından 1 kg gülyağı ve 1000 kg gülsuyu elde edilmektedir
Gözboncuğu
Anadolu'daki prehistorik kazılarda bulunan çok sayıda gözboncuğu günümüzde Ege Bölgesi'nde Kemalpaşa ve Görece'de imal edilen gözboncuklarının öncüsüdür Cam özel bir fırında 900-1000 derecede eritilip renklendirildikten sonra demir çubuk ile istenilen miktarda alınıp şekillendirilir Daha çok nazarlık olarak kullanıldığı için mavi en yaygın renktir
Günümüzde takı, anahtarlık, tespih olarak çeşitli renklerde gözboncuğu yapılır
Efes Müzesi arasta sergisindeki gözboncuğu atölyesi Kemalpaşa İlçesi'nden getirilmiştir ve çalışır durumda bir fırını vardır Sergilenen gözboncuklarının tümü yenidir ve bu sergileme ile atölyenin aynı zamanda satış yeri olduğu vurgulanmak istenmiştir
Yatağan-Türk Kılıcı Yapımı
Yatağan, 50-100 cm uzunluğunda, kabzasından ucuna doğru hafifçe kıvrılan Türk kılıcıdır İlk olarak 14 yüzyıl başında kullanılmıştır
Gövdesi kaliteli çelikten, kabzası boynuzdan yapılır ve belde kalın bir kuşak içinde taşınırdı
Yapıldığı yerler genellikle Yatağan adını almıştır Ege Bölgesi'nde, Denizli ve Muğla illerine bağlı Yatağan ilçelerinde yüzlerce yıl Osmanlı Türk ordusuna kılıç üretilmiştir
Saadet Hatun Hamamı
Türk hamamlarının kökeni Roma hamamlarına dayanır Bu dönemlerde hamamlar yalnızca temizlenme yerleri değil, aynı zamanda masaj ve spor yapılan, sohbet edilen yerlerdi Roma Devrinde önemli bir yer tutan hamam kültürü Bizans Devri ortalarına dek etkisini sürdürmüş, daha sonra Akdeniz ülkeleri ve Avrupa'da unutulmuş, Türklerle birlikte yeniden ve daha canlı olarak ortaya çıkmıştır Anadolu'da Selçuklu ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerinde sanatsal ve işlevsel değerleri yüksek çok sayıda hamam yapılmıştır
Selçuk İlçesi'nde bilinen 7 eski Türk hamamı vardır Bu hamamlardan biri de kitabesine göre Saadet Hatun Hamamı olarak adlandırılmaktadır Saadet Hatun'un kim olduğu kesin bilinmemekle birlikte Aydınoğulları Beyliği soyundan gelen seçkin biri olduğu düşünülmektedir 16 yüzyıla tarihlenen hamam geleneksel Türk hamamlarının birçok özelliklerini taşır, soğuk, ılık ve sıcak olmak üzere üç bölümlüdür 1970 yılına dek yıkık durumda olan hamam 1972 yılında Efes Müzesi'nce onarılmıştır Hamam, yakınındaki Efes Müzesi konferans salonu olarak kullanılan kervansaray ve Ayasuluk Mescidi ile bir külliye oluşturmakta idi
AZİZ JOHN
Hıristiyan dininde iki önemli kişiden biri Az Paul ve diğeri Az John'dur Bunların her ikisi de Efes'te yaşamışlardır İlki 5-6 yılını vaazlarla ve bu yeni dini Efes'te tanıtmakla geçirmiştir İkincisi bir yüzyıl süren ömrünün son yıllarını Yeni Ahit'in bölümlerini yazmakla geçirmiş, sonra burada ölmüştür Mezarı Ayasuluk Tepesindedir Kral Justinyen tarafından bu mezarın üzerinde yapılan kilise de Ortaçağ'ın muhteşem anıtları arasında yer almaktadır
İsa, Kudüs kalabalığının coşkulu çığlıkları ve kahkahaları arasında çarmıha gerilirken Az John ve Hz İsa'nın annesi yanı başındaydı Hz İsa, Az John'a dönmeyi becererek "John bu senin annendir", annesine dönerek de "Anne bu senin oğlundur" dedi Bunun üzerine İsa'nın havarisi memnuniyetle görevi üstlenip sonuna kadar sorumluluğunu yerine getirdi
İsa'nın çarmıha gerilmesinden sonra insanlar arasında bir tür huzursuzluk baş gösterdi Dahası, Az John'un erkek kardeşi öldürüldü Az John kan kokan bu kentte artık yaşayamayacağını fark etti MS 39 ve 48 yılları arasında Az Paul'e dair hiçbir bilgi edinilememiştir Bu dönemde İsa'nın diğer havarileri gezerek ve vaazlar vererek bu yeni dini yaymaya çalıştılar Bu sekiz yıllık boşluk, onun Efes'te kaldığına dair dolaylı bir kanıttır MS 6 yüzyıl'ın ilk yarısında İmparator Jüstinyen, Az John'un mezarının üzerine basilika (dikdörtgen biçiminde bir mezarlık) yapılmasını emretti Bu Ayasuluk adıyla bilinen bir tepenin üzerinde Artemis Tapınağı'nın doğusunda yer almaktadır Bu yapıdan sonra Lysimachos tarafından kurulan kent zamanla ekonomik sebepler yüzünden Ayasuluk Tepesinin eteklerine taşındı Sonunda 10 Yüzyıl'da Efes kenti tamamıyla tepenin çevresine kuruldu
St JOHN KİLİSESİ
Az John Efes'e geldi, burada yaşadı, Yeni Ahit'in 4 kitabını yazdı ve burada öldü 4 kitabını bu eski kilisede kendisi derledi Bu kilise Selçuk Türkleri gelmeden önce vardı Burada yapılan kazılar sonunda birçok kalıntının Yunanistan, Avusturya ve diğer ülkelere kaçırıldığı ortaya çıktı Bugün Az John'un mezarının çevresinde beş küçük mezarın daha var olduğu ortaya çıkmıştır Az John'un arzusu üzerine diğer beş mezar kendi mezarıyla haç oluşturacak biçimde yapılmıştır Hıristiyanlığın en başından beri Hıristiyan camiası bu yeri bir hac merkezi olarak kabul etmişler ve hürmet etmişlerdir Sonraları bu kilise tanrılar tarafından harap edilmiştir Fakat daha sonraları İmparator Jüstinyen tarafından yerine daha büyük bir kilise yaptırılmıştır 100 m uzunluğundaki bu kubbeli kilisenin sütunlarla çevrili çok güzel bir avlusu vardı İki katlı olan kilise freskler ve mozaiklerle bezenmiş 6 büyük ve 5 küçük kubbeye sahipti Yangınlar sırasında, MS 1 Yüzyıl'ın ikinci yarısına ait madeni paralar bulunmuştu Bu, Az Paul'ün mezarının o zamanlar da insanlar tarafından ziyaret edildiğini göstermektedir Kutsal kuyular, ilahilerin söylendiği yerler, her türlü hastalığa iyi gelen küller, bu kubbelerin çatılarının altındaydı Az John'un mezarlığının yanından akan şifalı suların o zamanın hacıları için ayrı bir değeri vardı 4-5 yıl sonra Az John rakibi Artemis'le birlikte yaşadı Artemis tapınağı ne kadar çok yağmalandıysa Az John'un mezarına bir o kadar dokunulmadı Bu mezarlık en ufak zarar görmedi Çünkü o insanlığın en önemli mesihiydi ve İsa'nın halefiydi Onun mezarı aynı tepedeki St Mary’nin kilisesi gibi bir halefi yoktur biçiminde yükselmekteydi Onun anısına Batı inanlar tarafından asla ihmal edilmeyecektir" Türkler Efes'i 11 Yüzyıl'ın ilk yıllarında fethetmelerine rağmen, Bizanslılar bölgeyi 14 Yüzyıl'ın başlarına kadar terk etmediler Kent zamanın hanedanlığı Menteşoğullarından İsa Bey tarafından fethedildi (İsa Bey Camii bu döneme ait anıtsal bir kanıttır, planda da görülebilir-) Sonra kent MS 1348'de Aydınoğulları Beyliği'nin başkenti olmuştur Daha sonrada 1390 yılında Osmanlılar tarafından fethedilmiştir Bundan sonra kent önemini yitirdi ya da İzmir daha önemli hale geldi 1914 yılında Ayasuluk ismi Selçuk ismine çevrildi Kentin nüfusu 50 yıl önce 1000 iken şu anda 18000'e ulaşmıştır
MERYEM ANA
Konstantinapol'de toplanan 3 Şura'nın halka okuduğu bildiriden bir cümle şöyle der: "Cum in Ephesiorum civitatem pervenisest, in qua Yoanses Theologus et daipera Vergo Sancta Maria" 'Tanrıbilimcileri John ve Tanrının kutsal annesinin varışı' Az Mary'nin hayatı ve ölümü hakkında detaylar Az Mary'nin iki arkadaşı Az Luke ve Az John'a rağmen bilinmez çünkü her ikisi de Az Mary hakkında farklı şeyler söylemişlerdir Az Luke İncil'de Az Mary'i geleceğe umutla bakan biri olarak tarif etmiştir Bu halifeler özellikle de İsa'ya inanan Az Paul, genç dinin yayılmasını ve başarıya ulaşmasını sağladı Diğer taraftan Az John meseleye farklı bir açıdan baktı Yeni bir çağın başlangıcı ve yeni bir itikadın doğuşunun acı verici olduğunu düşündü ama şiddetin bütün tehlikelerine, cezalandırmalarına ve ölüme rağmen bu yeni öğreti çok çabuk yayıldı Bütün bu kargaşanın arasında çarmıha gerilmiş İsa'nın yaralarından süzülen kanları gören Mary'di Bu yeni bir camianın kutsal doğum günüydü Az Mary İsa ve kilise tarafından takdir edilmişti ama çok acı çekiyordu Issız bir yere kaçtı Orada Tanrı ona karnını doyurması için bir sığınak hazırladı Az John, Az Mary ile ilgili herşeyi biliyordu ve onu hiçbir zaman yalnız bırakmadı, hep yanında kaldı Oğlu çarmıha gerildikten sonra İsa'nın annesinin Kudüs'te kalmasının artık hiçbir anlamı yoktu Bütün Hıristiyanları üzen bir karar alıp kenti terk etti Diğer taraftan Efes kentine yakın Panaya-Kapulu (Az Mary'nin evinin bulunduğu yer) yakınlarında ormanlarla çevrili sessiz, huzur dolu bir vadiye yerleşti ve huzuru burada buldu İnsanlar yılda bir kez gizemli alay törenleriyle Artemis'i kutlamak üzere Salmisos Dağı'na tırmandıklarında aslında gizli kalmış Az Mary'nin asıl ziyaret edilmesi gereken kişi olduğunun farkında değildiler Dahası Az Paul'ün aslında Az Mary'nin Efes'e sürüldüğünü bildiği kanısı oldukça güçlüdür Mr F Stricher tarafından yazılmış "Schweizerissche Kirchenzeitung" başlıklı makalede Stricher, "Efes'teki kutsal Az Mary’ye saygı duyun, Roma'ya değil" diyor
EFES'TEKİ MERYEM ANA KİLİSESİ
İlk üç yüzyıl Az Mary'nin şanssızlığının ve ölümünün sırrını sakladı Fakat belki de bu Tanrının isteğiydi Antik dünya asla Bakire Mary’nin kişiliğini fark edemedi Bununla birlikte Efes kenti ona saygı duymanın tamamıyla bilincindeydi Efes'te ilk Hıristiyan kilisesi büyük bir avlu ve klasik stilde sütunlarla çevrilmiş, insanları görünüşüyle şaşırtan bir güzellikte inşa edilmişti Efes'e gelen hiçbir ziyaretçi ruhani önemi olduğu kadar mimari öneme de sahip St Mary Kilisesi'nin kalıntılarını görmeden geri dönmez Bazı eski rehberler iki kiliseden söz ederler ama bu kesin değildir Kilise kentin değişen kaderiyle birlikte üç kez değişime uğramıştır Klasik kilise 260 m uzunluğunda, içinde vaftiz odasının bulunduğu etrafı sütunlarla çevrili bir bazilika şeklindeydi (dikdörtgen biçiminde kilise) Önce konsey sonra Hıristiyan Meclisi MS 449 yılında bu kiliseyi Hıristiyanlığın merkezi ilan ettiler Kilisenin bir bölümü tahrip olduktan sonra, kilisenin batı kısmı kubbeli bir bazilikaya dönüştürüldü Bu kilisenin vaftiz odası Anadolu'daki en iyi muhafaza edilmiş olanıdır Efes, Az Mary sayesinde birçok ziyaretçi toplamıştır Tarih, arkeoloji ve dini açıdan çok enteresandır
"Efes bize Az John, Az Timotheus ve özellikle de meditasyon hayatı yaşamış olan Az Mary gibi büyük Hıristiyan liderlerini hatırlatır ve dahası günümüzün inanç sahibi insanlarının aklına Hıristiyanlığı sokar" Az Mary'nin, Panaya-Kapulu Dağı'ndaki küçük mütevazı manastırı hayal edilebilecek en güzel doğal mekandır
PANAYA-KAPULU
"Ya da Efes'teki Meryem Ana Evi"
Uzun yıllardan beri Hıristiyan camiasında Az Mary'nin ölümü ve mezarı üzerine öne sürülen iki hipotez vardır
1- Tarihçilerin belirttiği gibi "Dormitio Hıetosoymitana" yani, "ölüm Kudüs'tedir" Kudüs ki, o İsa'nın doğduğu ve aynı zamanda öldürüldüğü yerdir
2- Yine bazı tarihçilerde şöyle der: "Dormito Ephesian" yani; "ölüm Efes'tedir" Öyle ki bu ölüm, İsa'nın annesinin emanet edildiği halife Az John'un gözleri önünde olmuştur (St John xx 26-27) Latinlere göre, Az John bir yapıtında, halifesiyle birlikte kendi evinde kaldığını söylemiştir Bu yüzden Az John Efes'te yaşamış, orada piskopos olmuş ve orada ölmüş olmalı
Mezarı Justinyen'in yapılmasını emrettiği büyük bir bazilikanın üstüne kurulmuştur ve hala orada bulunmaktadır Bu arada Efes'in bu çağı 7 Yüzyıl'a kadar Cornelius, Lapide, Serri, Tillement, Baillet ve Benoit gibi eski çağın ünlü yazarları bu devrin savunucularıdır Papa 1740-58 yılları arasında bir bildiri yayınlamıştır, Bildiride şöyle denmişti:" Az John görevini en iyi şekilde yapmıştır" Tanrı bilimcilerin çoğu yapıtlarında Az Mary'nin Efes'te yaşadığını öne sürmüşlerdir
Lipsius Az Mary'nin Efes'e Az John'un peşinden geldiğinden hiç kuşkusu olmadığını belirtir Tanrıbilimci Ernst Gurius daha da ileri giderek, "Az Mary'nin mezarı MS 1 Yüzyıl'da Efes'teydi" der Bu raporu 7 Mart 1874 de Efes hakkındaki bir oturuma katılmak üzere Berlin'de toplanan bir grup beyefendinin önünde verir Mary'nin Efes'teki mezarı ve ölümü hakkında bir çok şey yazılabilir İlk resmi Hıristiyan ibadeti Efes'te başlamış ve ilk kilise ve bazilika Az Mary'nin onuruna Efes'te inşa edilmiştir Ruhani bir konsey ilk kez muhteşem yıkıntılar arasında toplanmıştır Uzun yıllardan beri her yıl ağustosun 15'inde Panaya-Kapulu Paskalyası Kutsal Çeşmenin yanında kutlanmaktadır Bavyeralı bir bayan olan Catherine Emmerich bir paskalyada Az Mary'nin Kudüs'te değil, kesinlikle Efes'te öldüğünü ve mezarının son kalıntılarının bugünkü binadan 500m kadar derinlikte görülebileceğini iddia eder
Bu harika bir vahiydi ve 1822-24 yılları arasında dilden dile dolaştı 1982 yılında Efes konusuyla ilgilenen M Poulain ve Young, Bavyeralı dindar kadının söylediklerini araştırmak istediler Bülbül Dağı'ndan başlayıp, bu kadın tarafından söylenen yerleri tek tek aradılar Öyle ki bu kadının ne bir eğitimi vardı ne de hayatında yurt dışına çıkmıştı Araştırmacılar hangi yöne gideceklerini bilmiyorlardı Dağa giden bir patika bile yoktu Çalılıkların arasında her yere baktılar Sonunda üçüncü günün bitiminde sofu kadının bahsettiği yeri keşfettiler Panaya-Kapulu'daki Az Mary'nin evinin şöminesinde bahsi geçen kutsal külü buldular Böylece hem kutsal ev hem de kalıntılar Hıristiyan dünyasınca tanındı Ne yazık ki Catherine Emerich'in evin 500m derinliğinde olduğunu iddia ettiği mezar bulunamadı Mezar için yapılacak araştırma arkeologlar ve otorite sahibi bir Hıristiyan Tanrıbilimci tarafından yapılacak ciddi ve bilimsel bir araştırma olmalıdır Bu imkansız gözüküyor Bu mezarı topraktan çıkarmak sadece Hıristiyan dünyasını değil, aynı zamanda Az Mary'e karşı derin bir saygı duyan Müslümanları da ilgilendirmektedir Kur'an'daki birçok surede Az Mary'den bahsedilir Onun mucizevi bir biçimde İsa'yı dünyaya getirdiği kabul edilir Müslümanlar İsa'yı nasıl tanıyorlarsa onun kutsal annesi hakkında da bilgileri vardır