Işaretül icaz risalesindeki bölümler (Delail-i Hasir)

Ekrem

Yönetici-Admin
Yönetici
Süper Mod
Üyemiz
Katılım
22 Şubat 2011
Mesajlar
9,111
Tepkime puanı
81
[FONT=&quot]وَ بِاْلآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ[/FONT][FONT=&quot] : Bu âyet, haşir mes'elesine işarettir. Haşrin isbatı hakkında feyz-i Kur'andan fehmettiğim ve başka bir risalede tafsilâtıyla zikrettiğim on bürhanın hülâsasına burada işaret edeceğiz. Şöyle ki:[/FONT]

[FONT=&quot]Kasd ve iradeden doğan bir nizam-ı ekmel vardır. Hilkat ve yaratılışta tam bir hikmet hükümfermadır. [/FONT][FONT=&quot]Âlemde abes yok. [/FONT][FONT=&quot]F[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]tratta israf yok. Bu [/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ahidleri tezkiye eden, istikra-i tamd[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]r ki; her fen, mevzuu bulundu[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]u nev'in nizam[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]na bir [/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ahid-i âdildir. [/FONT][FONT=&quot]Ve keza yevm ve sene vesaire gibi her nev'de, nev'î bir k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yamet-i mükerrere vard[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]r. Ve keza be[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]erdeki isti'dad, k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yamete bir remizdir. Ve keza be[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]erin gayr-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] mütenahî meyil ve emelleri, k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yameti ister. Ve keza Sâni'-i Hakîm'in rahmet hazinesinin mahall-i sarf[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot], ancak k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yamet ve ha[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]irdir. Ve keza s[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]dk ve emanetle maruf Resul-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm, sarahaten ilân ediyor. [/FONT][FONT=&quot]Ve keza Kur'an-ı Mu'ciz-ül Beyan [/FONT][FONT=&quot]وَ قَدْ خَلَقَكُمْ اَطْوَارًا * وَ مَا رَبُّكَ بِظَلاَّمٍ لِلْعَبِيدِ[/FONT][FONT=&quot] âyetleriyle ve bu âyetlerin emsaliyle haşrin vukuunu kat'iyetle isbat ediyor. İşte tam ona baliğ olan şahidler, saadet-i ebediyenin anahtarı olup, o Cennet'in kapılarını açarlar.[/FONT]

[FONT=&quot] Birinci Bürhan: Evet, kâinat saadet-i ebediyeyi intac etmese, akılları hayrette bırakan, kâinatta görünen en bâriz, en mükemmel şu nizam, aldatıcı zaîf bir suretten ibaret kalır. Ve bütün maneviyat ve alâkalar, rabıtalar ve nisbetler hep heba olur. Öyle ise o nizamın nizam olması, ancak ve ancak saadet-i ebediyeyi intac etmekle olur. Yani o nizamdaki maneviyat ve nükteler, ancak âlem-i âhirette sünbüllenecektir. Yoksa bütün maneviyat söner, rabıtalar kesilir, nisbetler darmadağınık olur, nizam da berheva olur. Halbuki o nizamda bulunan kuvvet, bütün kuvvetiyle o nizamın berheva edilmeyeceğini ilân ediyor.[/FONT]

[FONT=&quot] İkinci Bürhan: Herbir nevi'de, herbir fertte hikmetlere, maslahatlara riayet eden ve inayet-i ezeliyenin timsali olan hikmet-i tâmme, saadet-i ebediyenin gelmesini tebşir ediyor. Çünkü aksi halde, bedahetle ikrar ve tasdik ettiğimiz şu hikmetleri ve faideleri inkâr etmemiz lâzımgelir. Çünkü o faidelerin, o hikmetlerin, o maslahatların herbirisi zıddına inkılâb ederler. Bu hal ise, safsatadır.[/FONT]

[FONT=&quot] Üçüncü Bürhan: İkinci bürhanı tefsir eder. Fennin de şehadet ettiği gibi Sâni-i Hakîm her şeyde en kısa yolu, en yakın ciheti, en güzel ve en hafif sureti ihtiyar etmiştir. Bu ihtiyar, kâinatta abesiyetin bulunmad[/FONT][FONT=&quot]ığ[/FONT][FONT=&quot]ına delâlet eder. Bu ise ciddiyete delâlet eder. Ciddiyet ise, saadet-i ebediyenin gelmesiyle olur; yoksa bu varlık adem sayılır ve herşey abesiyete tahavvül eder. Halbuki abes ve israf gibi bâtıldan pâk ve münezzeh olduğunu şu [/FONT][FONT=&quot]سُبْحَانَكَ مَا خَلَقْتَ هذَا بَاطِلاً[/FONT][FONT=&quot] kelâmıyla[/FONT][FONT=&quot]i'lam ve talim eden Zât-ı Zülcelal sözüne nasıl muhalefet eder?[/FONT]

[FONT=&quot] Dördüncü Bürhan: Üçüncü Bürhanı izah eder. Bütün fenlerin şehadetiyle, fıtratta israf yoktur. Eğer insan-ı ekber denilen âlemdeki hikmetleri idrakten âciz isen, âlem-i asgar denilen insandaki nüktelere, hikmetlere dikkat et. Evet "Fenn-i Menafi-ül A'za"nın şerh ve beyan ettiği vecihle, insanın cisminde, herbirisi bir menfaat için takriben ikiyüz küsur kemik vardır. [/FONT][FONT=&quot]Ve herbirisi bir faide için alt[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] bin damar vard[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]r. Ve hüceyrata hizmet eden yirmidört bin mesame ve pencere vard[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]r. O hüceyratta cazibe, dafia, mümsike, musavvire, müvellide nam[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yla herbirisi bir maslahat için be[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot] kuvvet çal[/FONT][FONT=&quot]ışı[/FONT][FONT=&quot]yor. Âlem-i asgar böyle olsa, insan-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] ekber ondan geri kal[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]r m[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]? Ruha nisbeten ehemmiyetsiz olan cesed bu derece israftan uzak bulunsa, ne suretle cevher-i ruhla âsâr[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]nda, emellerinde, efkâr[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]nda ve maneviyat[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]nda israf olur. Çünkü saadet-i ebediye olmasa, bütün maneviyat kurur. O hakikatlar, israf memleketine kaçarlar. Acaba dünya kadar k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]ymetli olan bir cevhere mâlik olmakla, hem daima onun zarf[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] ve g[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]laf[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] muhafaza ettikten sonra, o cevheri birdenbire yere vurup k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]rmak ihtimali var m[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]d[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]r? Hangi ak[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]l kabul eder? Hem bir [/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ahs[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n bünyesindeki kuvvet, a'zas[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]ndaki s[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]hhat, istidad[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]ndaki kabiliyet, o [/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ahs[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n ya[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ay[/FONT][FONT=&quot]ışı[/FONT][FONT=&quot]na ve tekemmülüne delil oldu[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]u gibi, kâinat[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n ruhuna kadar nüfuz eden hakikat-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] sabite ve devam ile ya[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ay[/FONT][FONT=&quot]ışı[/FONT][FONT=&quot]n[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] îma eden intizam[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]ndaki kuvvet-i kâmile ve tekemmülüne giden nizam[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]ndaki kemal acaba ha[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]r-i cismanî yoluyla saadet-i ebediyeye delil olmaz m[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]? Zira intizam[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] ihtilâlden ve bozulmaktan kurtaran, saadet-i ebediyedir. [/FONT][FONT=&quot]Ve tekemmüle vas[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]ta olur. Ve o kuvveti inki[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]af ettiren odur.[/FONT]

[FONT=&quot] Be[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]inci Bürhan: Evet her nevi' mahlûkatta bir nevi k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yametin ve bir çe[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]it ha[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]rin tekrar ile vukua gelmekte oldu[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]u, büyük k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yametin vukuuna ve gelece[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]ine i[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]arettir. Buna bir misal: Evet haftal[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]k saate bak. O saatte saniyeleri, dakikalar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot], saatleri, günleri sayan ibrelerden ve millerden saniyeleri sayan ibre, dakikalar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] sayan ibrenin hareketini ihbar ediyor. Dakikalar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] sayan ibre, saatleri sayan ibrenin hareketini ilân ediyor. Saatleri sayan ibre de, günleri gösteren ibrenin hareketini husule getiriyor ve i'lam ediyor. İ[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]te birincinin hareketinin tamam olmas[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot], ikincisinin de hareketinin tamam olaca[/FONT][FONT=&quot]ğı[/FONT][FONT=&quot]na ve ikincinin tamam-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] hareket etmesi, üçüncünün de itmam-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] hareket edece[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]ine i[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]arettir.[/FONT]
[FONT=&quot] Kezalik Sâni-i Hakîm'in kâinat denilen büyük bir saati vard[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]r. Bu saatin milleri, feleklerin çe[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]it çe[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]it deveran[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]ndan ibarettir. İ[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]te bu deveranlar; günleri, seneleri, ömr-ü be[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]eri, dünyan[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n beka müddetini gösteriyorlar.[/FONT]

[FONT=&quot]Binaenaleyh her geceden sonra sabah[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n, her k[/FONT][FONT=&quot]ış[/FONT][FONT=&quot]tan sonra bahar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n gelmesi gibi, ha[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]rin sabah[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot], o büyük saatten do[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]aca[/FONT][FONT=&quot]ğı[/FONT][FONT=&quot]na delil ve i[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]arettir.[/FONT]

[FONT=&quot] Sual: Kâinatta görünen [/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]u nev'î k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yametlerde e[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ya ayn[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yla iade edilmiyor. Halbuki büyük k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yamette neden ecsam ayn[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yla iade edilir?[/FONT]
[FONT=&quot] Elcevab: İnsan[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n bir ferdi, ba[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ka mahlukat[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n bir nev'i gibidir. Zira insandaki o nur-u fikir, emellerine, ruhuna öyle bir inki[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]af, öyle bir inbisat vermi[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]tir ki, bütün zamanlar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] yutsa doymaz. Zira ondaki o yüksek fikir, insan[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n mahiyetini ulvî, k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]ymetini umumî, nazar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] küllî, kemalini gayr-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] mahsur, lezzet ve elemini daimî k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]lm[/FONT][FONT=&quot]ış[/FONT][FONT=&quot]t[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]r. Ba[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ka nevi'lerin ferdleri ise, böyle de[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]ildir. Onlar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n mahiyetleri cüz'î, k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]ymetleri [/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ahsî, nazarlar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] mahdud, kemalleri mahsur, lezzet ve elemleri ânîdir. Bundan anla[/FONT][FONT=&quot]şı[/FONT][FONT=&quot]l[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yor ki, insan[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n bir ferdi, sair mahlukat[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n bir nev'i hükmündedir. Binaenaleyh, o nev'lerde görünen [/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]u k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yametlerin ve ha[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ir ve ne[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]irlerin keyfiyetleri nas[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]lsa, efrad-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] insaniye de öyledir.[/FONT]

[FONT=&quot] Alt[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]nc[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] Bürhan: Saadet-i ebediyeye i[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]aret eden bürhanlardan biri de, insandaki gayr-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] mütenahî istidadlard[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]r. Evet, Cenab-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] Hak taraf[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]ndan mükerrem k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]l[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]nan insan[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n cevher-i ruhunda ekilen ve rakamlara s[/FONT][FONT=&quot]ığ[/FONT][FONT=&quot]mayan istidadlar var. Bu istidadlar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n alt[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]nda, hesaba gelmeyen kabiliyetler var. Ve bunlardan ne[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]'et eden hadde gelmeyen meyiller var. Ve bunlardan husule gelen gayr-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] mütenahî efkâr ve tasavvurat var. İ[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]te bunlar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n herbirisi ha[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]r-i cismanînin arkas[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]ndaki saadet-i ebediyeye, [/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ehadet parmaklar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] uzatarak gösteriyorlar.[/FONT]

[FONT=&quot] Yedinci Bürhan: Evet, Rahman ve Rahîm olan Sâni-i Hakîm'in rahmeti, rahmetlerin en büyü[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]ü olan saadet-i ebediyenin gelece[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]ini teb[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ir ediyor. Zîra rahmet, ancak saadet-i ebediye ile rahmet olur. Ve ni'met, ancak o saadet ile ni'met olur. Evet bütün ni'metleri n[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]kmetlere çeviren ebedî ayr[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]lmaktan do[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]an ve umumî matemlerden yükselen o belalardan, kâinat[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] bilhassa [/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]uurlu olan mahlukat[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] kurtaran [/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ey, saadet-i ebediyenin gelmesidir. Çünki bütün ni'metlerin, rahatlar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n, lezzetlerin ruhu olan saadet-i ebediye gelmezse, umum kâinat[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n [/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]ehadetiyle sabit olan ve güne[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot] gibi parlayan rahmet ve [/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]efkat-i İlahiyenin bedahetine kar[/FONT][FONT=&quot]şı[/FONT][FONT=&quot] mükâbere ile inkâr lâz[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]mgelir.[/FONT]
[FONT=&quot]Ey Habib-i Şefik ve ey Şefik-i Habib! Ey Said-i Mecid ve ey Mecid-i Said! Rahmet-i İlahiyenin en latifi, en zarifi, en lezizi olan muhabbet ve şefkatine bakınız. O muhabbet ve şefkati, firak-ı ebedî ve hicran-ı lâyezalî ile karşılad[/FONT][FONT=&quot]ığ[/FONT][FONT=&quot]ınız takdirde; vicdan, hayal ve ruh ne hale gireceklerdir. O muhabbet ve o şefkat en büyük, en tatlı bir ni'met iken,[/FONT][FONT=&quot]en azîm bir musibete, bir belâya inkılâb eder. Acaba göz önünde bilbedahe görünen rahmet-i İlahiye, firak-ı ebedînin muhabbet ve şefkat aleyhine hücum etmesine müsaade eder mi? (Vallahi hayır!..) [/FONT][FONT=&quot]لاَ وَاللّهِ[/FONT][FONT=&quot] Ancak o rahmetin şe'nindendir ki, firak-ı ebedîyi hicran-ı lâyezalîye, hicran-ı lâyezalîyi firak-ı ebedîye ve adem-i mutlakı da her ikisine musallat eder ki, o firakların, o hicranların kökleri ortadan kalksın.[/FONT]

[FONT=&quot] Sekizinci Bürhan: Bütün âlemce her hususta sıdkı ve doğruluğu malûm ve müsellem olan Hazret-i Muhammed-i Arabî Aleyhissalâtü Vesselâm, parmağıyla kameri şakkettiği gibi, lisanıyla de saadet-i ebediyenin kapılarını açmıştır. Ve bütün enbiya-yı izamın bu hakikat üzerine icmaları, bir hüccet-i katıadır.[/FONT]

[FONT=&quot] Dokuzuncu Bürhan: Onüç asırdan beri yedi vecihle i'cazı tasdik edilen Kur'an-ı Mu'ciz-ül Beyan'ın haşir hakkındaki beyanatı, saadet-i ebediyenin geleceğine kâfi bir delil değil midir? Başka bir delile ihtiyaç var mıdır?[/FONT]
[FONT=&quot] Onuncu Bürhan: Bu bürhan, binlerce bürhanları müctemi'dir. Bu bürhanları, çok âyetler tazammun etmişlerdir. Evet Kur'an-ı Kerim, çok âyetlerinden haşre nâzır pencereler açmıştır. Ezcümle: [/FONT][FONT=&quot]وَ قَدْ خَلَقَكُمْ اَطْوَارًا[/FONT][FONT=&quot] âyetiyle, saadet-i ebediyeye yol açan bir kıyas-ı temsilîye işaret etmiştir. Kezalik [/FONT][FONT=&quot]وَ مَا رَبُّكَ بِظَلاَّمٍ لِلْعَبِيدِ[/FONT][FONT=&quot] Âyet-i Kerimesiyle, o saadeti gösteren bir kıyas-ı adlîye işaret etmiştir.[/FONT]

[FONT=&quot] Birinci âyetle işaret edilen kıyas-ı temsilî: Evvelâ insanın vücuduna bak. Nasıl tavırdan tavıra, yani nutfeden alakaya, alakadan mudgaya, mudgadan et ve kemiğe, et ve kemikten insan suretine bir kasd, bir irade ve bir ihtiyar altında mahsus kanunlarla, muayyen nizamlarla, muntazam hareketlerle intikal ettiğini ve kalıptan kalıba girip çıkt[/FONT][FONT=&quot]ığ[/FONT][FONT=&quot]ını gör. [/FONT][FONT=&quot]Sonra insan[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n bekas[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]na dikkat et. İnsan, bu vücut libas[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] her sene de[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]i[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]tirir. Bu vücut de[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]i[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]mesi, bedendeki hüceyrat[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n y[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]k[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]l[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]p yap[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]lmas[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yla olur. Bu tamirat da, bütün a'zan[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n erzak mahzeni hükmünde olan, Cenab-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] Hakk'[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n bir kanun-u mahsusla ihzar etti[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]i o madde-i latifeden al[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]nan ecza ile yap[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]l[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]r. [/FONT][FONT=&quot]Sonra o madde-i lâtifenin ahvaline bak. Nasıl a'zanın ihtiyaçlarına göre muayyen bir kanun ile taksim edilir ve bedenin her tarafına mahsus bir nizam ile muntazaman dağıtılır. Yine şâyân-ı dikkattir ki; o madde-i lâtife, dört matbahda pişirildikten sonra ve dört[/FONT][FONT=&quot]inkılâbdan geçtikten sonra ve dört süzgeçten tasfiye edildikten sonra rızık olarak taksim edilir. Hem yine şâyân-ı dikkattir ki; o madde-i lâtife, yemeklerin ruhu ve hülâsasıdır. O yemekler, âlem-i anasırda dağınık menbalardan muntazam bir düstur ile, mahsus bir nizam ile cem' ve tahsil edilirler.[/FONT]

[FONT=&quot] İşte bütün bu nizamlar, bu kanunlar, bu intizamlar; hep bir kasd, bir irade, bir hikmetten çıkıyor. Evet meselâ Habib'in gözünde yerleşen bir zerrenin, unsur-u havadan veya unsur-u türabdan o garib, acip tavırlarda, inkılâblarda yapt[/FONT][FONT=&quot]ığ[/FONT][FONT=&quot]ı muntazam hareketinden anlaşılır ki; o zerre, toprakta iken Habib'in gözüne tayin edilmiş ve bir memur gibi mahall-i memuriyetine muntazaman i'zam kılınmıştır (yükseltilmiştir.)[/FONT]

[FONT=&quot] Evet fennî bir nazarla dikkat edilirse anlaşılır ki, o zerrenin hareketi, körükörüne, tesadüf eseri değildir. Çünkü o zerre, hangi mertebeye girerse, o mertebenin nizamına tâbi olur. Ve hangi bir tavra intikal etmiş ise, onun muayyen kanunuyla amel etmiştir. Ve hangi bir tabakaya misafir gitmiş ise, muntazam bir hareket ile sevkedilmiştir.[/FONT]

[FONT=&quot] Hülâsa: Neş'e-i ûlâya dikkat edenin, neş'e-i uhra hakkında tereddüdü kalmaz. Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm'ın emrettiği gibi: "Neş'e-i ûlâyı gören adam, neş'e-i uhrayı inkâr edebilir mi?" Çünkü: İkinci teşekkül, yani ikinci yapılış; birinci teşekkülden daha kolaydır. Bunu yapan, onu daha kolay yapar.[/FONT]

[FONT=&quot] Meselâ: Bir fırka askerin ilk teşekkülünde, efradın birbiriyle ünsiyetleri, muarefeleri olmad[/FONT][FONT=&quot]ığ[/FONT][FONT=&quot]ından ve talim ve terbiye görmemeleri yüzünden, yontulmamış taşlar gibi olduklarından, o efrad o fırkanın bünyesinde yerleştirilinceye kadar çok zahmetler vardır. Fakat ba'd-et teşekkül terhis edilip de bir daha taht-ı silâha davet edildiği zaman, pek kolay içtima eder ve fırkayı teşkil ederler. Bu teşekkül, evvelki teşekkülden daha kolay olur.[/FONT]

[FONT=&quot] Kezalik birbiriyle ülfet peyda eden ve herbirisi yerini tanıyan ve bir derece yontulmuş taşlar gibi kesb-i letafet eden bedenin zerratı, ölüm ile dağıldıktan sonra, haşirde Hâlık'ın izniyle, İsrafil'in borusuyla o zerrat-ı asliye ve esasiye içtimaa davet edildikleri zaman, pek kolay içtima ederler ve beden-i insanîyi yine eskisi gibi teşkil ederler. Maahaza kudret-i ezeliyeye nisbeten en büyük, en küçük gibidir; hiçbir şey o kudrete ağır gelemez.[/FONT]

[FONT=&quot] Arkadaş! Zâhire nazaran, haşirde ecza-yı asliye ile ecza-yı zâide birlikte iade edilir. Evet cünüb iken tırnakların, saçların kesilmesi mekruh ve bedenden ayrılan herbir cüz'ün bir yere gömülmesi sünnet olduğu[/FONT][FONT=&quot]ona işarettir. Fakat tahkike göre, nebatatın tohumları gibi "Acb-üz zeneb" tabir edilen bir kısım zerreler, insanın tohumu hükmünde olup, haşirde o zerreler üzerine beden-i insanî neşv ü nema ile teşekkül eder.[/FONT]

[FONT=&quot] İkinci âyetle işaret edilen delil-i adlî ise: Evet görüyoruz ki; alelekser gaddar, fâcir zalimler lezzetler, nimetler içinde pek rahat yaşıyorlar. Yine görüyoruz ki; masum, mütedeyyin, fakir mazlumlar zahmetler, zilletler, tahkirler, tahakkümler altında can veriyorlar. Sonra ölüm gelir, ikisini de götürür. Bu vaziyetten bir zulüm kokusu gelir. Halbuki kâinatın şehadetiyle, adalet ve hikmet-i İlahiye zulümden pâk ve münezzehtirler. Öyle ise, adalet-i İlahiyenin tam manasıyla tecelli etmesi için haşre ve mahkeme-i kübraya lüzum vardır ki; biri cezasını, diğeri mükâfatını görsün.[/FONT]

[FONT=&quot]وَ بِاْلآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ[/FONT][FONT=&quot] : Bu cümledeki kelimelerin arasında bulunan nazm ve nizam:[/FONT]

[FONT=&quot] 1- Bu cümlenin mâkabliyle bağlanmasını ifade eden [/FONT][FONT=&quot](و)[/FONT][FONT=&quot] bu rükn-ü imaniyenin burada sarahaten zikredilmesi için âmm olarak zikredilen evvelki cümleden bu cümlenin tahsis lüzumuna binaen atf yapılmıştır.[/FONT]

[FONT=&quot] 2- Takdimiyle hasrı ifade eden [/FONT][FONT=&quot]بِاْلآخِرَةِ[/FONT][FONT=&quot] kelimesi, bazı ehl-i kitab'ın iman ettikleri âhiret hakikî bir âhiret olmad[/FONT][FONT=&quot]ığ[/FONT][FONT=&quot]ına ta'rizdir. Çünki onların [/FONT][FONT=&quot]لَنْ تَمَسَّنَا النَّارُ اِلاَّ اَيَّامًا مَعْدُودَةً[/FONT][FONT=&quot] âyet-i kerimesinin hikâye ettiği gibi: "Cehennem ateşi, bizi daima yakacak değil ya! Ancak birkaç gün yakacaktır." gibi sözleriyle ve bir cihette lezaiz-i cismaniyeyi nefy ve inkâr ettiklerinden anlaşıld[/FONT][FONT=&quot]ığ[/FONT][FONT=&quot]ına göre, bildikleri âhiret, mecazî bir âhiret imiş.[/FONT]

[FONT=&quot] 3- Malûm ve mâhud olan şeye işaret için vaz'edilen [/FONT][FONT=&quot](ال)[/FONT][FONT=&quot] edatı, bütün kütüb-ü semaviyenin lisanlarında deveran eden mâhud âhirete işarettir. Veyahut mezkûr delail-i fıtriye ile akılların gözleri önünde hazır olan ve âhiret ile anılan hakikata işarettir.[/FONT]

[FONT=&quot] 4- Mukadder bulunan neş'enin sıfatına âhiret tâbiri, zihinleri neş'e-i[/FONT][FONT=&quot]ûlâya çevirip, ondan neş'e-i uhraya bil'intikal imkân yolunu göstermek için ihtiyar edilmiştir.[/FONT]

[FONT=&quot] 5- Yakîn ile beraber tasdiki birlikte ifade eden [/FONT][FONT=&quot]يُؤْمِنُونَ[/FONT][FONT=&quot] kelimesine bedel [/FONT][FONT=&quot]يُوقِنُونَ[/FONT][FONT=&quot] tabiri, haşir mes'elesi şek ve şüphelere bir mahşer ve bir mecma' olduğu için, tasdikten fazla îkan ve yakîn daha ehemmiyetli olduğuna işarettir. Veya ehl-i kitabın iddia ettikleri îman, yakînden hâlî olduğundan, onların îmanı, îman olmad[/FONT][FONT=&quot]ığ[/FONT][FONT=&quot]ına işarettir.[/FONT]
[FONT=&quot]َاُولئِكَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ[/FONT][FONT=&quot]: Bu cümledeki nüktelere işaret eden me'hazlar şunlardır:[/FONT]
[FONT=&quot] 1- Evvelki cümle ile bu cümlenin nazmı. 2- [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] ile işaret-i hissiye. 3- [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] deki uzaklık. 4- [/FONT][FONT=&quot]عَلَى[/FONT][FONT=&quot] daki ulviyet. 5- [/FONT][FONT=&quot]هُدًى[/FONT][FONT=&quot] deki tenkir. 6- [/FONT][FONT=&quot]مِنْ[/FONT][FONT=&quot] 7- [/FONT][FONT=&quot]رَبِّهِمْ[/FONT][FONT=&quot] deki terbiyeden ibaret yedi me'hazdir.[/FONT]

[FONT=&quot] Birincisi: Bu cümleyi mâkabliyle bağlayan münasebetlerdir.[/FONT]
[FONT=&quot] Birinci münasebet: Bu cümle mâkablinden neş'et eden üç suale cevabdır.[/FONT]

[FONT=&quot] Birincisi: Hidayetten neş'et eden o güzel vasıfları lâbis olarak hidayet tahtı üstünde oturan o şahısları görmek isteyen sâile cevabdır.[/FONT]

[FONT=&quot] İkincisi: "O adamların hidayete istihkak ve ihtisasları nedendir?" diye sual eden sâmie cevabdır. Yani illet sebeb, [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] ile işaret edilen vasıflardır.[/FONT]

[FONT=&quot] S- Sâbıkan mezkûr vasıfların tafsilen zikirleri, [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] kelimesindeki icmalden daha vâzıh bir surette sebebi gösteriyor?[/FONT]
[FONT=&quot] C- İcmal, bazan tafsilden daha vâzıh olur. Bilhassa matlub birkaç şeyden mürekkeb olduğu zaman, sâmiin gabaveti veya nisyanı dolayısıyla[/FONT][FONT=&quot]o mürekkebin eczasını mezcetmekle sebebi çıkarmak müşkül olur.[/FONT]

[FONT=&quot] Üçüncüsü: "Hidayetin neticesi, semeresi ve hidayetteki lezzet ve nimet nedir?" diye sual eden sâile cevabdır. Yani hidayette saadet-i dareyn vardır. Hidayetin neticesi, nefs-i hidayettir. Hidayetin semeresi, ayn-ı hidayettir. Zira hidayet haddizâtında büyük bir nimettir ve vicdanî bir lezzettir ve ruhun cennetidir. Nasıl ki dalâlet, ruhun cehennemidir. Öyle de [/FONT][FONT=&quot]وَ بِاْلآخِرَةِ[/FONT][FONT=&quot] âhiretin felâh ve saadetini intac eder.[/FONT]

[FONT=&quot] İkinci me'haz: [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] ile yapılan işaret-i hissiye. Bir şeyin müteaddid sıfatlarını zikretmek, o şeyin zihinlerde tecessüm etmesine ve akılda hazır ve hayalde mahsus olmasına sebeb olduğuna işarettir. Maahâza sâbıkan zikirlerinden bir ma'hudiyet çıkar. Bu mâhudiyet-i zikriye, ma'hudiyet-i hariciyelerine kapı açar. Haricî olan mâhudiyetlerinden, mümtaz ve müstesna insanlar oldukları tebarüz eder ki, nev'-i beşer içinde gözünü açıp bakanların gözlerine en evvel onların parıltıları çarpar.[/FONT]

[FONT=&quot] Üçüncü me'haz: Uzakl[/FONT][FONT=&quot]ığ[/FONT][FONT=&quot]ı ifade eden [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] : Onların filcümle yakın oldukları halde uzak gösterilmeleri, ulüvv-i mertebelerine mecazî bir işaret olduğuna işarettir. Çünkü uzakta bulunanlara bakıld[/FONT][FONT=&quot]ığ[/FONT][FONT=&quot]ı zaman, boyca en uzunları görünür. Maahâza zamanî ve mekânî olan bu'd-u hakikî kasdedilirse, belâgata daha uygun olur. Çünkü bütün asırlar asr-ı saadet gibi bu âyeti zikrediyorlar. Öyle ise, [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] ile yapılan işaret, safların evvellerine işarettir. Ve bu itibarla bu'd, hakikî olur, mecazî değildir. Binaenaleyh onların hakikaten zaman ve mekânca uzak oldukları halde işaret-i hissiye ile gösterilmeleri, azametlerine ve ulüvv-i mertebelerine işarettir.[/FONT]

[FONT=&quot] Dördüncü me'haz: Ulviyeti ifade eden [/FONT][FONT=&quot]عَلَى[/FONT][FONT=&quot] kelimesidir.[/FONT]
[FONT=&quot] Arkadaş! Eşya ve şeyler arasında öyle münasebetler vardır ki; onları âyine gibi yapıyor. [/FONT][FONT=&quot]Herbirisi, ötekisini gösteriyor. Birisine bak[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]ld[/FONT][FONT=&quot]ığ[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] zaman, ötekisi görünür. Meselâ: Bir parça cam, büyük bir sahray[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] gösterdi[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]i gibi, bazan olur ki; bir kelime, uzun ve hayalî bir maceray[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] sana[/FONT][FONT=&quot]gösterir. Bir kelime, pek acib bir vukuat[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] senin gözünün önüne getirir, temessül ettirir. Yahut bir kelâm, zihnini al[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]r, misalî âlem-i misallere kadar götürür, gezdirir. Meselâ: [/FONT][FONT=&quot]بَارَزَ[/FONT][FONT=&quot] kelimesi, muharebe meydan[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]; [/FONT][FONT=&quot]ثَمَرَةٌ[/FONT][FONT=&quot] kelimesi, büyük bir meyve bahçesini insan[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n fikrine getirir. Buna binaen buradaki [/FONT][FONT=&quot]عَلَى[/FONT][FONT=&quot] kelimesi, temsilî bir üslûba pencere açar, gösterir kasd[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yla zikredilmi[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]tir. [/FONT][FONT=&quot]
Ş
[/FONT][FONT=&quot]öyle ki:[/FONT]
[FONT=&quot] Sanki hidayet-i İlahî, bir burak olup mü'minlere gönderilmi[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]tir. Mü'minler tarîk-i müstakimde ona binerek ar[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] kemalâta yürürler.[/FONT]

[FONT=&quot] Be[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]inci me'haz: [/FONT][FONT=&quot]هُدًى[/FONT][FONT=&quot] deki tenkirdir. Bir nekre, marife olarak mükerreren zikredilirse; o marife, o nekrenin ayn[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] olur. Fakat o nekre, nekre olarak zikredildi[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]i takdirde, alelekser birbirinin ayn[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] olamaz. Bu kaideye göre, nekre olarak tekerrür eden [/FONT][FONT=&quot]هُدًى[/FONT][FONT=&quot] evvelki [/FONT][FONT=&quot]هُدًى[/FONT][FONT=&quot] in ayn[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] de[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]ildir. Ancak evvelki [/FONT][FONT=&quot]هُدًى[/FONT][FONT=&quot] masdard[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]r. İkincisi, has[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]l-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] bil'masdard[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]r ve birincisinin semeresi hükmünde mahsus ve sâbit bir s[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]fatt[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]r.[/FONT]

[FONT=&quot] Alt[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]nc[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] me'haz: Hidayetin Allah'tan oldu[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]unu ifade eden [/FONT][FONT=&quot]مِنْ[/FONT][FONT=&quot] kelimesinden burada bir cebr hissedilmekte ise de, hakikatte cebir de[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]ildir. Çünkü onlar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n cüz'-i ihtiyarlar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]yla has[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]l-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] bil'masdar olan hidayete yürümeleri üzerine, Cenab-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] Hak o s[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]fat-[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] sâbite olan hidayeti halk ve ihsan etmi[/FONT][FONT=&quot]ş[/FONT][FONT=&quot]tir. Demek ihtida, yani hidayete do[/FONT][FONT=&quot]ğ[/FONT][FONT=&quot]ru yürümek, onlar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot]n kesb ve ihtiyarlar[/FONT][FONT=&quot]ı[/FONT][FONT=&quot] dâhilindedir. [/FONT][FONT=&quot]Fakat sıfat-ı sâbite olan hidayet, Allah'tandır.[/FONT]

[FONT=&quot] Yedinci me'haz: Terbiyeyi ifade eden [/FONT][FONT=&quot]رَبِّ[/FONT][FONT=&quot] kelimesidir. Bu kelimenin burada ihtiyar edilmesi; onların rızk ile terbiyeleri Rububiyetin şe'ninden olduğu gibi, hidayetle de tagaddileri Rububiyetin şe'ninden olduğuna işarettir.[/FONT]
[FONT=&quot]وَ اُولئِكَ هُمُ اْلمُفْلِحُونَ[/FONT][FONT=&quot] :
Bu cümledeki nüktelerin me'hazleri:
[/FONT]
[FONT=&quot]1- ([/FONT][FONT=&quot]و[/FONT][FONT=&quot]) ile atf. 2- [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] nin tekrarı. 3- Zamir-ül fasl olan [/FONT][FONT=&quot]هُمْ[/FONT][FONT=&quot] 4- [/FONT][FONT=&quot]اَلْ[/FONT][FONT=&quot] edatı. 5- Felah yollarının adem-i zikriyle [/FONT][FONT=&quot]مُفْلِحُونَ[/FONT][FONT=&quot] nin âmm ve mutlak bırakılması gibi "Beş Me'haz"dan ibarettir.[/FONT]

[FONT=&quot] Birincisi: [/FONT][FONT=&quot](و)[/FONT][FONT=&quot] ile yapılan atf, her iki cümle arasında bulunan münasebete binaen yapılmıştır. Zira birinci [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] saadet-i âcile [/FONT][FONT=&quot](عَاجِلَهْ)[/FONT][FONT=&quot] olan hidayet semeresine işarettir. İkinci [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] hidayetin semere-i âcilesine ([/FONT][FONT=&quot]آجله[/FONT][FONT=&quot])[/FONT][FONT=&quot] işarettir.[/FONT]
[FONT=&quot] Evet herbir [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] mâkabline bir fezleke, bir icmaldir. Fakat erkân-ı İslâmiye me'haz tutulmakla, birinci [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] yi birinci [/FONT][FONT=&quot]اَلَّذِينَ[/FONT][FONT=&quot] ye rabtı ve ikisinin de ümmî mü'minlere tahsisi; ve keza erkân-ı imaniye ile yakîn me'haz tutulmakla ikinci [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] yi ikinci [/FONT][FONT=&quot]اَلَّذِينَ[/FONT][FONT=&quot] ye rabtı ve ikisinin de ehl-i kitab mü'minlere ircaı daha evlâdır.[/FONT]

[FONT=&quot] İkincisi: [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] nin tekrarı, her iki saadetin gerek hidayete, gerek onların medih ve senalarına müstakil ve ayrı ayrı gayeler ve sebebler olduklarına işarettir. Fakat ikinci [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] nin hükmüyle beraber, birinci [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] ye işareti daha evlâdır.[/FONT]

[FONT=&quot] Üçüncüsü: Zamîr-ül-fasl olan( [/FONT][FONT=&quot]هُمْ[/FONT][FONT=&quot] ), ehl-i kitabdan olup Hazret-i Muhammed Aleyhissalâtü Vesselâm'a iman etmeyenlere bir ta'riz olmak üzere bu cümle ile yapılan hasrı te'kid etmek ile beraber, güzel bir nükteyi tazammun etmiştir.
Şöyle ki:
[/FONT]
[FONT=&quot]Mübteda ile haber arasında bulunan( [/FONT][FONT=&quot]هُمْ[/FONT][FONT=&quot])[/FONT][FONT=&quot] zamiri, mübtedayı çok haberlere mübteda yapar. Ve bu gibi haberlerin tayinini de hayale havale eder. Yani haberlerin mahdud ve muayyen olmad[/FONT][FONT=&quot]ığ[/FONT][FONT=&quot]ını hayale arzetmekle; hayali, münasib haberleri taharri etmeye teşvik eder. Nasılki Zeyd'i ele almakla "Zeyd âlimdir, Zeyd fâzıldır, Zeyd güzeldir." gibi Zeyd'in sıfatlarından çok hükümleri dizebilirsin. Kezalik [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] den sonra gelen [/FONT][FONT=&quot](هُمْ)[/FONT][FONT=&quot] zamiri hayali harekete getirmekle "Onlar ateşten kurtulurlar." "Onlar Cennet'e girerler." "Onlar rü'yete mazhar olurlar..." ve daha bu gibi sıfatlarına münasip çok hükümleri ve cümleleri hayale yaptırır.[/FONT]

[FONT=&quot] Dördüncüsü: [/FONT][FONT=&quot]اَلْمُفْلِحُونَ[/FONT][FONT=&quot] kelimesindeki([/FONT][FONT=&quot]اَلْ[/FONT][FONT=&quot] ), hakikatı tasvire işarettir. Sanki lisan-ı haliyle diyor ki: "Eğer müflihlerin hakikatını görmek istersen, [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] nin âyinesine bak, sana temessül edecektir." Yahut onların tayin ve temyizlerine işarettir. Sanki diyor: "Ehl-i felâh olanları tanımak istersen, [/FONT][FONT=&quot]اُولئِكَ[/FONT][FONT=&quot] ye bak. İçindedirler." Veya hükmün zâhir ve bedihî olduğuna işarettir.[/FONT]

[FONT=&quot] Beşincisi: Felâh ve necat yollarını tâyin etmeyen [/FONT][FONT=&quot]اَلْمُفْلِحُونَ[/FONT][FONT=&quot] kelimesindeki ıtlak, ta'mim içindir.
Şöyle ki:
[/FONT]
[FONT=&quot] Kur'ana muhatab olan, matlubları ve istekleri muhtelif pek çok tabakalardır ki; bir kısmı, ateşten necat istiyorlar; bir kısmı, Cennet'e girmek istiyorlar; bir kısmı, rü'yete mazhar olmak istiyorlar. Ve bunlar gibi o tabakaların pek çok dilekleri vardır. Kur'an-ı Kerim [/FONT][FONT=&quot]اَلْمُفْلِحُونَ[/FONT][FONT=&quot] kelimesini âmm ve mutlak bırakmıştır ki, herkes istediğini takip etsin.

[/FONT]
risale nurdan damlalar
 
Üst Alt