Ana sayfa
Forumlar
Yeni mesajlar
Forumlarda ara
Neler yeni
Yeni mesajlar
Son aktiviteler
Giriş yap
Kayıt ol
Neler yeni
Ara
Ara
Sadece başlıkları ara
Kullanıcı:
Yeni mesajlar
Forumlarda ara
Menü
Giriş yap
Kayıt ol
Install the app
Yükle
Ana sayfa
Forumlar
KÜLTÜR,EDEBİYAT MİZAH
Sağlıklı yaşam
Sigara üreticilerinin raporları
JavaScript devre dışı. Daha iyi bir deneyim için, önce lütfen tarayıcınızda JavaScript'i etkinleştirin.
Çok eski bir web tarayıcısı kullanıyorsunuz. Bu veya diğer siteleri görüntülemekte sorunlar yaşayabilirsiniz..
Tarayıcınızı güncellemeli veya
alternatif bir tarayıcı
kullanmalısınız.
Konuya cevap cer
Mesaj
<blockquote data-quote="ömr-ü diyar" data-source="post: 11940" data-attributes="member: 376"><p><strong><span style="font-family: 'Comic Sans MS'">SİGARA İÇME ALIŞKANLIĞI VE SİGARAYI BIRAKMA</span></strong></p><p> <strong><span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Yrd. Doç. Dr. Gamze ÇAN</span></strong></p><p> <em><span style="font-family: 'Comic Sans MS'">KTÜ Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı ABD, Trabzon</span></em></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Sigara içme alışkanlığı, uzun yıllardan beri zevk verici bir alışkanlık olarak toplumda kabul görmüş, ancak yan etkiler çıktıkça da bırakılması zor bir alışkanlık olduğu tespit edilmiştir. Dünyadaki pek çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkenin olduğu gibi bizim de önemli bir sağlık sorunumuzdur. Kullanan kişiye verdiği zararların yanı sıra pasif içiciler üzerindeki etkileri de bu alışkanlığın bir diğer önemli zararlı boyutunu göstermektedir.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Dünyada 1.1 milyar insanın sigara içtiği bildirilmektedir. Verilere göre sigara içme oranları tüm dünya için erkeklerde % 47 kadınlarda % 12’dir. Sanayileşmiş ülkelerde giderek azalma gösterirken üçüncü dünya ülkelerinde artış içerisindedir. Gelişmekte olan ülkelerde erkeklerde %48 kadınlarda %7 iken gelişmiş ülkelerde erkeklerde %42 kadınlarda %24 oranlarındadır <strong>(16)</strong>. Sadece Çin’de 300 milyon sigara içen kişi mevcuttur.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Genel olarak kadınlarda sigara içme sıklığı daha düşüktür. Sanayileşmiş ülkelerde düzenli içicilerin üçte biri kadındır. Gelişmekte olan ülkelerde bu oran 1/8’dir. Kadınlar arasında en yüksek sigara içme oranı % 37 ile Danimarkalı kadınlar arasındadır. Merkez ve Doğu Avrupa’nın daha önce sosyalist olan ülkelerinde sigara içme sıklığı %28 gibi oldukça yüksektir <strong>(17)</strong>.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Ülkemizle ilgili çok sayıda ve farklı metodolojik yaklaşımları kullanan çalışmalar olmakla birlikte bildirilen oranlar dünya verileri ile paralellik göstermektedir. Ülkemizde 1988’de yapılmış çalışmalarda 15 yaş üstü erkeklerde %62.8, kadınlarda %24.3, tüm nüfusta % 43.6 <strong>(18)</strong>. Toplum için örnek rol oynayacak doktorlar ve öğretmenler ve sağlık personeli için farklı yerlerde yapılan çalışmalara göre Elazığ’da Sezer ve ark.’nın <strong>(19,20)</strong> çalışmasında sigara içme sıklığı hekim ve diş hekimlerinde erkeklerde %54.9, kadınlarda %39.5, ebe ve hemşirelerde %50.8 olarak bildirilmektedir. Saltık ve ark.’nın <strong>(21)</strong> Edirne’de orta öğretim öğretmenleri arasında yaptıkları çalışmada sigara içme sıklıkları erkek öğretmenlerde %62.4, kadın öğretmenlerde %33.8 olarak tespit edilmiştir.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Trabzon’da yapılan çalışmalarda tıp fakültesi öğrencilerinde erkeklerde %61, kızlarda %19,2, erkek hekimlerde %37.2, kadın hekimlerde %38.1, toplumda erkeklerde %61.5, kadınlarda % 27.7 olarak tespit edilmiştir <strong>(22-24)</strong>.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Sigaraya bağlı sağlık sorunlarının ve ölümlerinin azaltılması sigaranın bırakılması ile mümkündür. 35 yaş öncesi bırakanların hiç sigara içmemişlerle yaşam süresi yönünden eşleştikleri görülmektedir. Bırakıldığı andan itibaren pozitif yönde değişiklikler başlamaktadır. İlk kazanımlar kalp atım hızının normale dönmesi, kandaki karbonmonoksit oranının azalması, oksijen oranının artmasıdır. Bırakmanın gerekliliği ve kazanılacak yararlar başlı başına bir yazı konusu olabileceğinden burada fazla yer verilmeyecektir.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Bu yazıda bırakma kararı veren kişiler için neler yapılabilir bunlar gözden geçirilecektir. Ancak son günlerde sigaranın zararları ile ilgili yeni araştırmalar çarpıcı sonuçları da ortaya çıkarmaktadır. Nitrosamine4-(methylnitrosamino)-1-(3-pridyl)-1-butanone kısaca NNK denilen nitrozamin gurubu bir maddenin deney hayvanlarında akciğer kanseri oluşturması, akciğer kanseri olan insanlarda akciğer dokusunda tespit edilmesi, hem içe çekilen hem de dışarı atılan sigara dumanında yer alması (aktif ve pasif içicilik açısından) akciğer kanseri yönünden elde edilen yeni bilgilerdir. NNK büyük ölçüde metaboliti olan 4-(methylnitrosamino)-1-(3-pyridyl)-1-butanol (NNAL) şekline dönüşür. Plazmada NNK / NNAL dengesi söz konusudur. NNK/NNAL dengesi NNK’nın organa özel kanserojenik etkisinde potansiyel rol oynamaktadır. Bireyler arasında NNK’nın karbonil redüksiyonla metabolize edilmesi açısından büyük farklılıklar söz konusudur. Bu farklılıklar genetik polimorfizim ve çevresel koşullardan kaynaklanabilir ve bireylerin akciğer kanserine duyarlılığını belirlemede etkili olabileceği düşünülmektedir. NNK’nın sitokrom P450 ile ?-hidroksilasyonu dokunun NNK kaynaklı tümör oluşumu açısından duyarlılığını etkileyebilir. </span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Karaciğerde NNK esas olarak karbonil redüksiyon ile parçalandığından NNK’ya maruz kalan karaciğerde kanser insidansının az olmasına neden olmaktadır. Stress, kolik asitler, gebelik sırasında artan östojen ve progesteron, endojen ve eksojen kaynaklı glukokortikoidler, furosemid gibi bazı ilaçlar oral kontraseptifler, alkol NNK’nın karbonil redüksiyonla parçalanmasını durduran, NNK/NNAL dengesinin bozulmasına neden olan faktörler arasında yer almaktadır. Yani 11 beta hidroksisteroid dehidrogenazı inhibe eden veya kompetitisyonla NNK’yı parçalamasını engelleyen durum veya maddeler, içilen sigaranın daha kanserojen bir son ürünle parçalanmasına yol açmaktadır. Örneğin stres sırasında salınan katekolaminler bu enzimi kullanmakta ve NNK diğer yolla parçalanmaktadır. Sonuçta, pratikte sakinleşmek için, stresli iken içilen sigara daha zararlı olmaktadır. Üstelik bu son ürün dışarıya atılmakta ve pasif içiciler içinde risk artmaktadır <strong>(25,26)</strong>.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Tütün içerisindeki nikotin psikositümülan bir maddedir ve keyif verici etki de nikotine bağlıdır. Nikotin alımının endojen opioid peptid salınımını arttığı ileri sürülmektedir<strong>(28)</strong>. İçilen ilk sigara henüz nikotinin etkileri bilinmediği için bu davranış nikotinin etkilerinden değil tamamen sosyal değerlerden dolayıdır. İlk sigarayı takiben ise operant (edimsel) ve klasik şartlanma süreçlerinin yer aldığı kompulsif madde kullanımı başlamaktadır. Edimsel şartlanma ödül getiren davranışın tekrarlanma sıklığının artmasıyla ilgili bir süreçtir. Sigara içimiyle birlikte nikotin beyni etkilemekte ve ödül gibi gelen sigara içme davranışının tekrarlama sıklığını arttırma eğilimi oluşmaktadır. Klasik şartlanma sürecinde ise doğal uyaran sigara içimi (nikotin eksikliği), nikotinin haz veren etkileri de doğal tepkidir. Bir süre doğal uyarana eşlik eden uyaranlarda ki bunlar paketin rengi, çakmak, çakmağın sesi, arkadaşın elinde görülen sigara ..vb olabilir aynı isteği çağrıştırmakta ve aynı doğal sonuca ulaşma isteği yaratmaktadır ( Şekil 1).</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Şekil 1: Sigara İçme Alışkanlığında Klasik Şartlanma</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Klasik şartlanma</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">1. Doğal uyaran * Doğal tepki</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Sigara içme isteği sigara içme</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">(Nikotin eksikliği) (Nikotinin haz verici özellikleri)</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">2. Doğal uyaran * Doğal tepki</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">+</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Eşleştirilmiş uyaran</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">3. Eşleştirilmiş uyaran * Doğal tepki</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Sigara içme bir madde bağımlılığıdır. Madde bağımlılığı psişik (psikolojik) ve fizyolojik olmak üzere iki türlüdür. Tütün tipi madde bağımlılığında bağımlılığı yaratan tütünün içerisindeki nikotindir. Bu bağımlılıkta büyük oranda psişik bağımlılık ve hafif düzeyde fiziksel bağımlılık söz konusudur. Kişinin içme isteğini engelleyemediği düzenli kullanma alışkanlığı, kompulsif kullanma olarak ifade edilmektedir ki bu psişik bağımlılıktır. Kişinin duyduğu özleme dayanır (kompulsiyon). İradenin kontrolü kaybolur, adeta madde kişiyi kontrol eder. Tüm madde bağımlılıklarında temel öğe olan psişik bağımlılık sigara içme alışkanlığında da büyük oranda etkilidir. Kompulsif olarak kullanılan madde, nöronları etkiler ve bu etki kişinin hoşuna giden zevk verici olarak tanımlanmaktadır. Zevk verici özellik aynı davranışın tekrarlanmasında pekiştireç rolü oynamaktadır. Kullanılan maddenin uyarıcı etkisi ne kadar fazla ve ne kadar hızlı ise bu maddeye karşı şartlanma da o kadar uzun ve kalıcı olmaktadır. Nikotinin etkisi intravenöz kokainden 5 kat fazladır ( güçlüdür) ve sigara dumanının içeri çekilmesini takiben 7 saniyede beyne ulaşmaktadır. Bu kadar güçlü ve hızlı etkili bir maddeye karşı oluşan şartlanma da o kadar büyük olmakta ve bu şartlanmanın sönmesi de o kadar zor olmaktadır <strong>(27,28)</strong>.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Sigara içiminde fiziksel bağımlılıkta söz konusudur. Fiziksel bağımlılıkta maddenin nöronlar üzerindeki etkisi söz konusudur. Madde alımı kesildiğinde yoksunluk belirtileri ortaya çıkar. Fiziksel bağımlılığın ölçüsü madde kesildiğinde ortaya çıkan yoksunluk sendromunun şiddeti ile ölçülür. Kullanma süresinin uzunluğu ve doz etkili faktörlerdir. Fizik bağımlılık nedeniyle sigara içmeye başlayanlar sigara miktarını belirli bir düzeye gelinceye kadar sürekli arttırırlar. Ortalama olarak ilk 4-8 yıl içerisinde bu sayı yerleşir. Nikotinin beklenen etkilerini elde etmek amacıyla sigara miktarı arttırılır. Sigara içen kişilerde nikotinin bir çok etkisine karşı tolerans gelişmiştir. Akut alındığında bir çok insanı etkileyebilecek dozlardaki nikotin sigara tiryakileri tarafından rahatça tolere edilebilir. Nikotin etkilerine uzun süre maruz kalan nöronlarda duyarsızlık gelişir. Bu tolerans her gece bir miktar ortadan kalktığı için sabah ilk sigara çok önemlidir. Daha sonraki sigaralar ilk sigara kadar etkili gelmez.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Sigaranın bırakılmasıyla birlikte nikotin yoksunluk belirtileri ortaya çıkmaktadır. Amerikan Psikiyatri Birliği’nin DSM III-R tasnifinde nikotin yoksunluğu belirtileri:</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">“En azından haftalardır sigara içen birinde nikotinin kesilmesini takiben şu belirtilerden en az dördünün ortaya çıkması durumu;</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">1.Nikotin alma ( sigara içme) arzusu</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">2. Çabuk sinirlenme, huzursuzluk</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">3. Sıkıntı hissi (anksiyete)</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">4. Dikkatin belirli bir konuya ya da uğraşa yoğunlaştırılmasında zorluk</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">5. Hareketsiz duramama (irritabilite)</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">6. İştahta artma ve kilo alma</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">7. Kalp atım hızında azalma” olarak belirtilmektedir <strong>(29)</strong>.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Yoksunluk belirtileri, maddenin ani olarak kesilmesine vücudun doğal tepkisidir. Yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması nikotinden etkilenen sistemlerde nikotinin devamlı varlığına dayalı yeni bir dengenin oluştuğunu gösterir. Yoksunluk belirtilerinin varlığı fizik bağımlılığın da olduğunun ifadesidir. Fizik bağımlılarda yoksunluk belirtilerinin sigara alındığında kaybolması sigaranın negatif pekiştireç özelliğini göstermektedir ve sigarayı bırakmada zorluk oluşturmaktadır. Yoksunluk belirtilerinin şiddeti belirtiden belirtiye değişmekle birlikte genellikle 3-4 haftada sona erer <strong>(27)</strong>. Yapılan çalışmalar ilk 24 saatte sigara içme arzusunun pik yaptığını daha sonra azalarak kaybolduğunu göstermiştir. İlk gün nabızda 5 atım/dakika azalma olmakta bu ancak 6. günde normale gelmektedir. Bilişsel düzeydeki etkilenim ise ilk birkaç gün en yüksek düzeydedir ve 10. günde tam olmayacak şekilde düzelmektedir. Yeterli nikotinin dışardan başka yollarla verilmesi durumunda bu belirtiler yaşanmamaktadır. Bırakanlarda uzun süre devam eden sigara içme arzusunda şartlanmaların önemi büyük olmaktadır. Nikotin yoksunluk belirtileri 3-4 haftada düzelirken şartlanmalar ortalama 3. ayda sönmektedir (Tablo 1). Kişilerin ihtiyaç duyduğu nikotin seviyesi belli olduğundan bırakma yöntemi olarak azaltarak bırakmaya çalışmak yoksunluk belirtilerinin daha uzun süre yaşanması demektir ki bu süre içerisinde sayıyı arttırmak kolaylıkla söz konusu olabilir.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Yoksunluk belirtilerinin yaşanması döneminde çevresel uyaranlara şartlanma olabilir. Oluşabilecek bu şartlanma daha sonra yoksunluk belirtilerinin tekrar yaşanmasına yol açabilir. Bu nedenle devamlı yaşanan yerlerin dışında olmak yoksunluk belirtilerinin daha az şiddetli olmasında yardımcı olabilir.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Tablo 1: Fiziksel bağımlılığın bazı özellikleri<strong>(27)</strong></span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">1. Yoksunluk belirtilerinin şiddeti belirtiden belirtiye değişmekle birlikte genellikle 3-4 haftada sona erer</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">2. Yapılan çalışmalar ilk 24 saatte sigara içme arzusunun pik yaptığını daha sonra azalarak kaybolduğunu göstermiştir.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">3. İlk gün nabızda 5 atım/dakika azalma olmakta bu ancak 6. günde normale gelmektedir.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">4. Bilişsel düzeydeki etkilenim ise ilk birkaç gün en yüksek düzeydedir ve 10. günde tam olmayacak şekilde düzelmektedir</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">5. Nikotin yoksunluk belirtileri 3-4 haftada düzelirken şartlanmalar ortalama 3. ayda sönmektedir</span></p><p> </p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Bırakma sırasında zaman zaman yoksunluk belirtilerinin aşılamadığı durumlar olabilir. Relaps sigarayı bırakmış kişinin günde en az bir çekiş olmak üzere 7 gün üst üste sigara içmesidir. Bunun dışındakiler kaçamak olarak adlandırılır. Bırakma aşamasında böyle bir durumla karşılaşıldığında kişiyle tekrar görüşülmeli, “irade güçsüzlüğü” fikrini yenmesine yardımcı olacak şekilde desteklenerek değerlendirilmelidir. Hazırlık döneminin iyi geçirilmesi bu tür zorlanma durumları için önerilerin öğretilmesi başarıyı arttırıcı faktör olarak rol oynamaktadır.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Nikotin bağımlılığının ölçülmesi bırakma aşamasında nikotin replasman tedavisinin ayarlanmasında önem taşımaktadır. Bu amaçla en yaygın olarak basit kolay uygulanabilir bir yöntem olan Fagerström Nikotin bağımlılık testi kullanılmaktadır <strong>(30)</strong>. Test sonucunda 7 ve üzerinde puan alanlarda nikotin replasmanının yapılması önerilmektedir <strong>(31)</strong>.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Son çalışmalarda yukarıda belirtilen faktörlerden ilk 2 haftada sigara içilmesinin tedavinin prognozunu belirlemede en önemli faktör olduğu bildirilmektedir. Tedaviye başlanan kişilerde Fagerstöm nikotin bağımlılık testi, günlük içilen sigara sayısı, sigara içme süresi, kan nikotin seviyesi, ekspirium havasında karbonmonoksit düzeyi gibi faktörlerle birlikte tedaviyi takip eden ilk 2 haftada sigara içmenin bu tedavinin uzun vadede başarılı olup olmayacağına karar vermede en etkili faktör olduğu tespit edilmiştir <strong>(32)</strong>. Tedavinin ilk iki haftasında sigara içme olayı söz konusu olmuş ise kişi ile görüşülmeli ve gerçekten sigarayı bırakma konusunda motivasyonun devam edip etmediğinin irdelenmesi gerektiği hatta motivasyon kaybı var ise 1-2 hafta sigara bırakma sürecine son verilip hazırlık döneminin daha başarılı bir şekilde değerlendirilmesi gerektiği ifade edilmektedir<strong>(33)</strong>.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Sigara bırakma uygulamalarında aşamalı bir sistem geliştirilmiştir. Her kişinin öncelikle hangi aşamada olduğunun belirlenmesi her aşamada yapılacakların farklı olması nedeniyle önemlidir <strong>(34)</strong>.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">A- Sigarayı bırakmak istemiyor ( Precontemlators)</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">B- Sigarayı bırakmayı istiyor (Contemlators)</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">C- Bırakma hazırlığında (Preparation stage)</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">D- Deneme (Action stage)</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">E- Sürdürme (Maintenance stage)</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Bu süreç döngüsel bir süreçtir ( Şekil 2). Kişi bu döngünün herhangi bir aşamasına yeniden dönebilir.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Kişinin hangi aşamada olduğunu anlamak için bazı soruların sorulması ve mantık çerçevesinde değerlendirilmesi gereklidir.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">1. Önümüzdeki 6 ay içerisinde sigarayı bırakmayı düşünüyor musunuz?</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">2. Önümüzdeki 1 ay içerisinde sigarayı bırakmayı düşünüyor musunuz?</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">3. Son 1 yılda bırakmayı denediniz mi?</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Değerlendirmede, 1. soruya hayır diyenler “bırakmayı düşünmeyenler” grubundadır. 1. soruya evet diyenlerden 2.ve 3. soruya hayır diyenler “bırakmayı düşünenler”, her üç soruya da evet diyenler “bırakmaya hazırlananlar”, sigarayı bırakalı 6 ay olmamış ise “deneme”, 6 ayı geçmiş ise “bırakmayı sürdürme” aşamasında olarak değerlendirilmektedir.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Kişi sigara bırakmayı düşünmüyorsa yapılacak iş kazandığı avantajın dezavantajlardan az olduğunu anlatmaktır. Sigarayı bırakmayı düşünüyorsa dezavantajların önemi, bırakmanın sonuçlarına karşı endişelerinin ortadan kaldırılması ve çözüm yollarının öğretilmesi gereklidir. Hazırlık aşamasında olanlara ise gerekli bilgi ile donatılır ve bağımlılığın doğal sonuçları öğretilir. Önemli olan azim irade ve sabırdır.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Şekil 2: Sigara bırakma aşamaları</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">E</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">? A</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">? ?</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">D B</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">? ?</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">C</span></p><p> </p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Sigarayı bırakmada başarı 1. yılın sonunda içmeden kalmadır. Kendi kendine bırakanlarda bu oran % 8-15, hekim desteği ile olanlarda % 20-25, polikliniklerin yardımıyla ise % 25-60 oranlarına varmaktadır. Genel olarak sigara kullanımındaki azalma ise bırakma oranı (quit ratio) ile değerlendirilmektedir. Bırakma oranı; önceden sigara içenlerin, hayatının herhangi bir döneminde sigara içenlere oranıdır <strong>(27)</strong>.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Kalıcı olarak sigarayı bırakmak kimi zaman birden çok girişim gerektirebilir. Nitekim bazı insanlar ilk girişiminde de başarılı olabilir. Bırakma kararı veren bir kişinin yeterli hazırlanma süresi geçirmesi bırakma başarısında çok önemli bir faktör olabilir. Bu hazırlanma süresi günler veya haftalar sürebilir fakat sürekli bir ilerleme göstermelidir. Bu dönem süresince kişilerden kalıcı olarak sigarayı bıraktığı zaman ve sigara kullanım davranışını değiştirmesi hakkında düşünmesi istenir. Kişiler bu dönem içerisinde sigarasız kaldıklarında kendilerine yardımcı olacak stratejileri öğrenmekle geçirmelidirler. Sigaranın kişinin hayatındaki yeri nedir, ne zaman ve ne kadar sigara içildiği tespit edilmelidir. Bu işlem:</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">1. Bırakma işleminden önce olayı bilinç düzeyine getirmek için</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">2. Bıraktıktan sonra hangi durumlarda zorluklarla karşılaşacağını bilmesi için gereklidir<strong>(34)</strong>.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Kişilerin sigarayı bırakma nedenleri bir kağıda sıralanmalıdır. Bu kağıt kolaylıkla taşınabilecek küçük bir parça olmalıdır. Zaman zaman yüksek sesle okunması odiovisuel etki sağlayacaktır.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Hazırlık aşamasındaki kişilere yardımcı olması açısından aşağıdaki uygulamalar tavsiye edilmektedir <strong>(35)</strong>:</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">1.Bırakmak için nedenlerin listesini yapmak, bırakmanın pozitif etkilerinin tespiti</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">*Sağlığım düzelecek, vücudum yeniden kendini yenilemeye başlayacak</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Ben ve ailem enfeksiyon hastalıklarına daha az yakalanacağız</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Ailem pasif içiciliğin tehlikelerine karşı korunmuş olacak</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Daha fazla enerjiye sahip olacağım ve atletik aktivitelere dayanıklılığım artacak</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Sigaradan kaynaklanan kötü kokulardan korunacağım</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Para biriktirmiş olacağım</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Kişisel ilişkilerimdeki engelleri ortadan kaldıracağım</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Hipertansiyon, kalp ve akciğer hastalıklarına ve sigara içimiyle yakından ilişkili olan bazı kanserlere yakalanma riskimi azaltacağım</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Daha iyi koku ve tat alacağım</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">2.Sigaranın hayatınızda oynadığı rolü değerlendirin</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Stresli durumlarla başa çıkmak</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Ağrılı ve hoş olmayan durumların üstesinden gelmek</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Gevşemek</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Konsantrasyonunuzu düzeltmek</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* İş arasında bir nefes almak</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Kendini kötü ve üzgün hissettiğinde rahatlamak</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Sıkılınca vakit geçirmek</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Ellerinize yapacak bir iş bulmak</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Eğlenceli zamanları daha eğlenceli yapmak</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Kilo almaktan kurtulmak</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Nikotin yoksunluk belirtilerinden kurtulmak</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Sosyal statülerde kendini daha rahat hissetmek</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Ayrıca duygusal durumları içermeyen</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">- araba kullanma</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">- telefonla konuşma</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">- balık avlama</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">- Çay veya kahve içme</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">- Alkol alma</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">- TV seyrederken, kitap okurken, hoş bir sohbet sırasında</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">3.Sigara kullanma paterninizi ve tetikleyici faktörleri not edin, sadece zaman yada gün olarak değil, hangi durumlarda içildiğini, duygulanım durumunu, nasıl hissedildiği, en acil içme isteği duyuran olaylar, duygular nelerdir kaydedilmeli</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">4. Sigarayı bırakmanıza mani olacak engelleri ortadan kaldıracak yaşamınızı zevkli hale getirecek ve sağlığınızı arttıracak aktiviteleri planlayın</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Egzersiz programlarına başlayın</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Gevşeme ve meditasyon teknikleri öğrenin</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">* Hobilerinizi uygulayın, ellerinizi boş bırakmayacak şekilde uğraşlar oluşturun</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">5.Bırakma tarihini seçmeden önce yaşamınızdaki stresi azaltacak durumlar yaratın. Yaşamınızda büyük değişiklikler yapacaksanız bu dalgalanmalar durulana kadar bekleyin. Ancak bu bahanelerle bırakma işlemini geciktirmeyin yaşamınızda daima stres olacaktır.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">6.Destek sistemleri geliştirin. Sigarayı bırakınca size destek olacak kişilerin sizi cesaretlendirmesi önemlidir. Seçici olun, çevrenizdekiler bu uygulamanızı sabote bile edebilirler. Bu kişilerle görüşün bırakma süresince onlarla sıkıntılarını paylaşın, ağlayın, konuşun, ilk bir hafta boyunca bu insanlarla olun. Sizin çabalarınızı kırabilecek kişilerle ilişkilerinizi minimize edebilirsiniz.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">7. Sigara içme ve tütün çiğneme paterninizi değiştirmeye başlayın</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">- Sigarayı kartonla almaktan vazgeçin sadece bittiği zaman alın</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">- Daha düşük nikotin ve katran içeren sigaralar seçin. Bunlardan çok içmediğinizi gözleyeceksiniz. Gereken nikotin alımı için daha derin ve daha sık nefes çekme isteği yaşayacaksınız.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">- Her bir sigarayı daha az içmeye başlayın. Küçük bir tütün parçası ağzınızda bırakın</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">- İlk sigara içim zamanını geciktirin öğleden sonraya veya mümkün olan daha geç bir zaman ertelemeye çalışın</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">- Acil istekleri geciktirin. Alternatif metotlar geliştirmeye başlayın. Size yardımcı olan alternatif yöntemlere dikkat edin bıraktığınızda bunlardan yararlanabilirsiniz. Örneğin su veya meyve suyu için, bir şeyler çiğneyin, düşük kalorili bir şeyler atıştırın, yavaş yavaş derin derin nefes alıp verin, ayağa kalkın yürüyün, ellerinizle bir şeyler yapın, örgü örün, resim çizin vb. Gevşeme ve meditasyon uygulamaları yapın, rutin alışkanlıklarınızı değiştirin,yenilerine başlayın.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">- Sigara içme işini güçleştirin. Paketi cebinizde taşımayın. Alamaya gideceğiniz bir yere koyun. Diğer aktivitelerinizle bağlantısını kesin. Yemekten sonra, telefonla konuşurken veya araba kullanırken. Sigara içmek için ayrı bir yer oluşturun orada sigara içmenin dışında hiçbir şey yapmayın.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">- Nikotin bandajı ve çiklet için reçete yazdırın. Nikotin çekilme semptomlarını sadece birkaç gün içerisinde yeteneklerinizle yenebilirsiniz. Nikotin ürünleri sigaranın az yada çok hiçbir miktarı ile birlikte kullanılmamalıdır. Ciddi yan etkiler çıkabilir.</span></p><p> <span style="font-family: 'Comic Sans MS'">Her döneme ait yapılacaklar ufak farklılıklar göstermekle birlikte önce fiziksel bağımlılığı sonra da psişik bağımlılığı ortadan kaldırmaya yönelik esasları içermektedirler. Kuşkusuz tütün tipi bağımlılıkta psişik bağımlılığın önemli oranda etkili olması bırakma işini güçleştirmektedir ve yeniden başlamalar (relaps) oldukça yüksek orandadır. Ancak, sigara bırakma eylemi bir bebeğin yürümeyi öğrenmesine benzetilebilir. Birkaç kez tökezlemeler veya düşmeler sonucunda yürümeyi öğrenen çocuk gibi, birkaç kez denemenin sonunda başarıyı yakalamak mümkündür.</span></p></blockquote><p></p>
[QUOTE="ömr-ü diyar, post: 11940, member: 376"] [B][FONT=Comic Sans MS]SİGARA İÇME ALIŞKANLIĞI VE SİGARAYI BIRAKMA[/FONT][/B] [B][FONT=Comic Sans MS]Yrd. Doç. Dr. Gamze ÇAN[/FONT][/B] [I][FONT=Comic Sans MS]KTÜ Tıp Fakültesi, Halk Sağlığı ABD, Trabzon[/FONT][/I] [FONT=Comic Sans MS]Sigara içme alışkanlığı, uzun yıllardan beri zevk verici bir alışkanlık olarak toplumda kabul görmüş, ancak yan etkiler çıktıkça da bırakılması zor bir alışkanlık olduğu tespit edilmiştir. Dünyadaki pek çok gelişmiş ve gelişmekte olan ülkenin olduğu gibi bizim de önemli bir sağlık sorunumuzdur. Kullanan kişiye verdiği zararların yanı sıra pasif içiciler üzerindeki etkileri de bu alışkanlığın bir diğer önemli zararlı boyutunu göstermektedir.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Dünyada 1.1 milyar insanın sigara içtiği bildirilmektedir. Verilere göre sigara içme oranları tüm dünya için erkeklerde % 47 kadınlarda % 12’dir. Sanayileşmiş ülkelerde giderek azalma gösterirken üçüncü dünya ülkelerinde artış içerisindedir. Gelişmekte olan ülkelerde erkeklerde %48 kadınlarda %7 iken gelişmiş ülkelerde erkeklerde %42 kadınlarda %24 oranlarındadır [B](16)[/B]. Sadece Çin’de 300 milyon sigara içen kişi mevcuttur.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Genel olarak kadınlarda sigara içme sıklığı daha düşüktür. Sanayileşmiş ülkelerde düzenli içicilerin üçte biri kadındır. Gelişmekte olan ülkelerde bu oran 1/8’dir. Kadınlar arasında en yüksek sigara içme oranı % 37 ile Danimarkalı kadınlar arasındadır. Merkez ve Doğu Avrupa’nın daha önce sosyalist olan ülkelerinde sigara içme sıklığı %28 gibi oldukça yüksektir [B](17)[/B].[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Ülkemizle ilgili çok sayıda ve farklı metodolojik yaklaşımları kullanan çalışmalar olmakla birlikte bildirilen oranlar dünya verileri ile paralellik göstermektedir. Ülkemizde 1988’de yapılmış çalışmalarda 15 yaş üstü erkeklerde %62.8, kadınlarda %24.3, tüm nüfusta % 43.6 [B](18)[/B]. Toplum için örnek rol oynayacak doktorlar ve öğretmenler ve sağlık personeli için farklı yerlerde yapılan çalışmalara göre Elazığ’da Sezer ve ark.’nın [B](19,20)[/B] çalışmasında sigara içme sıklığı hekim ve diş hekimlerinde erkeklerde %54.9, kadınlarda %39.5, ebe ve hemşirelerde %50.8 olarak bildirilmektedir. Saltık ve ark.’nın [B](21)[/B] Edirne’de orta öğretim öğretmenleri arasında yaptıkları çalışmada sigara içme sıklıkları erkek öğretmenlerde %62.4, kadın öğretmenlerde %33.8 olarak tespit edilmiştir.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Trabzon’da yapılan çalışmalarda tıp fakültesi öğrencilerinde erkeklerde %61, kızlarda %19,2, erkek hekimlerde %37.2, kadın hekimlerde %38.1, toplumda erkeklerde %61.5, kadınlarda % 27.7 olarak tespit edilmiştir [B](22-24)[/B].[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Sigaraya bağlı sağlık sorunlarının ve ölümlerinin azaltılması sigaranın bırakılması ile mümkündür. 35 yaş öncesi bırakanların hiç sigara içmemişlerle yaşam süresi yönünden eşleştikleri görülmektedir. Bırakıldığı andan itibaren pozitif yönde değişiklikler başlamaktadır. İlk kazanımlar kalp atım hızının normale dönmesi, kandaki karbonmonoksit oranının azalması, oksijen oranının artmasıdır. Bırakmanın gerekliliği ve kazanılacak yararlar başlı başına bir yazı konusu olabileceğinden burada fazla yer verilmeyecektir.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Bu yazıda bırakma kararı veren kişiler için neler yapılabilir bunlar gözden geçirilecektir. Ancak son günlerde sigaranın zararları ile ilgili yeni araştırmalar çarpıcı sonuçları da ortaya çıkarmaktadır. Nitrosamine4-(methylnitrosamino)-1-(3-pridyl)-1-butanone kısaca NNK denilen nitrozamin gurubu bir maddenin deney hayvanlarında akciğer kanseri oluşturması, akciğer kanseri olan insanlarda akciğer dokusunda tespit edilmesi, hem içe çekilen hem de dışarı atılan sigara dumanında yer alması (aktif ve pasif içicilik açısından) akciğer kanseri yönünden elde edilen yeni bilgilerdir. NNK büyük ölçüde metaboliti olan 4-(methylnitrosamino)-1-(3-pyridyl)-1-butanol (NNAL) şekline dönüşür. Plazmada NNK / NNAL dengesi söz konusudur. NNK/NNAL dengesi NNK’nın organa özel kanserojenik etkisinde potansiyel rol oynamaktadır. Bireyler arasında NNK’nın karbonil redüksiyonla metabolize edilmesi açısından büyük farklılıklar söz konusudur. Bu farklılıklar genetik polimorfizim ve çevresel koşullardan kaynaklanabilir ve bireylerin akciğer kanserine duyarlılığını belirlemede etkili olabileceği düşünülmektedir. NNK’nın sitokrom P450 ile ?-hidroksilasyonu dokunun NNK kaynaklı tümör oluşumu açısından duyarlılığını etkileyebilir. [/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Karaciğerde NNK esas olarak karbonil redüksiyon ile parçalandığından NNK’ya maruz kalan karaciğerde kanser insidansının az olmasına neden olmaktadır. Stress, kolik asitler, gebelik sırasında artan östojen ve progesteron, endojen ve eksojen kaynaklı glukokortikoidler, furosemid gibi bazı ilaçlar oral kontraseptifler, alkol NNK’nın karbonil redüksiyonla parçalanmasını durduran, NNK/NNAL dengesinin bozulmasına neden olan faktörler arasında yer almaktadır. Yani 11 beta hidroksisteroid dehidrogenazı inhibe eden veya kompetitisyonla NNK’yı parçalamasını engelleyen durum veya maddeler, içilen sigaranın daha kanserojen bir son ürünle parçalanmasına yol açmaktadır. Örneğin stres sırasında salınan katekolaminler bu enzimi kullanmakta ve NNK diğer yolla parçalanmaktadır. Sonuçta, pratikte sakinleşmek için, stresli iken içilen sigara daha zararlı olmaktadır. Üstelik bu son ürün dışarıya atılmakta ve pasif içiciler içinde risk artmaktadır [B](25,26)[/B].[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Tütün içerisindeki nikotin psikositümülan bir maddedir ve keyif verici etki de nikotine bağlıdır. Nikotin alımının endojen opioid peptid salınımını arttığı ileri sürülmektedir[B](28)[/B]. İçilen ilk sigara henüz nikotinin etkileri bilinmediği için bu davranış nikotinin etkilerinden değil tamamen sosyal değerlerden dolayıdır. İlk sigarayı takiben ise operant (edimsel) ve klasik şartlanma süreçlerinin yer aldığı kompulsif madde kullanımı başlamaktadır. Edimsel şartlanma ödül getiren davranışın tekrarlanma sıklığının artmasıyla ilgili bir süreçtir. Sigara içimiyle birlikte nikotin beyni etkilemekte ve ödül gibi gelen sigara içme davranışının tekrarlama sıklığını arttırma eğilimi oluşmaktadır. Klasik şartlanma sürecinde ise doğal uyaran sigara içimi (nikotin eksikliği), nikotinin haz veren etkileri de doğal tepkidir. Bir süre doğal uyarana eşlik eden uyaranlarda ki bunlar paketin rengi, çakmak, çakmağın sesi, arkadaşın elinde görülen sigara ..vb olabilir aynı isteği çağrıştırmakta ve aynı doğal sonuca ulaşma isteği yaratmaktadır ( Şekil 1).[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Şekil 1: Sigara İçme Alışkanlığında Klasik Şartlanma[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Klasik şartlanma[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]1. Doğal uyaran * Doğal tepki[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Sigara içme isteği sigara içme[/FONT] [FONT=Comic Sans MS](Nikotin eksikliği) (Nikotinin haz verici özellikleri)[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]2. Doğal uyaran * Doğal tepki[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]+[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Eşleştirilmiş uyaran[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]3. Eşleştirilmiş uyaran * Doğal tepki[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Sigara içme bir madde bağımlılığıdır. Madde bağımlılığı psişik (psikolojik) ve fizyolojik olmak üzere iki türlüdür. Tütün tipi madde bağımlılığında bağımlılığı yaratan tütünün içerisindeki nikotindir. Bu bağımlılıkta büyük oranda psişik bağımlılık ve hafif düzeyde fiziksel bağımlılık söz konusudur. Kişinin içme isteğini engelleyemediği düzenli kullanma alışkanlığı, kompulsif kullanma olarak ifade edilmektedir ki bu psişik bağımlılıktır. Kişinin duyduğu özleme dayanır (kompulsiyon). İradenin kontrolü kaybolur, adeta madde kişiyi kontrol eder. Tüm madde bağımlılıklarında temel öğe olan psişik bağımlılık sigara içme alışkanlığında da büyük oranda etkilidir. Kompulsif olarak kullanılan madde, nöronları etkiler ve bu etki kişinin hoşuna giden zevk verici olarak tanımlanmaktadır. Zevk verici özellik aynı davranışın tekrarlanmasında pekiştireç rolü oynamaktadır. Kullanılan maddenin uyarıcı etkisi ne kadar fazla ve ne kadar hızlı ise bu maddeye karşı şartlanma da o kadar uzun ve kalıcı olmaktadır. Nikotinin etkisi intravenöz kokainden 5 kat fazladır ( güçlüdür) ve sigara dumanının içeri çekilmesini takiben 7 saniyede beyne ulaşmaktadır. Bu kadar güçlü ve hızlı etkili bir maddeye karşı oluşan şartlanma da o kadar büyük olmakta ve bu şartlanmanın sönmesi de o kadar zor olmaktadır [B](27,28)[/B].[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Sigara içiminde fiziksel bağımlılıkta söz konusudur. Fiziksel bağımlılıkta maddenin nöronlar üzerindeki etkisi söz konusudur. Madde alımı kesildiğinde yoksunluk belirtileri ortaya çıkar. Fiziksel bağımlılığın ölçüsü madde kesildiğinde ortaya çıkan yoksunluk sendromunun şiddeti ile ölçülür. Kullanma süresinin uzunluğu ve doz etkili faktörlerdir. Fizik bağımlılık nedeniyle sigara içmeye başlayanlar sigara miktarını belirli bir düzeye gelinceye kadar sürekli arttırırlar. Ortalama olarak ilk 4-8 yıl içerisinde bu sayı yerleşir. Nikotinin beklenen etkilerini elde etmek amacıyla sigara miktarı arttırılır. Sigara içen kişilerde nikotinin bir çok etkisine karşı tolerans gelişmiştir. Akut alındığında bir çok insanı etkileyebilecek dozlardaki nikotin sigara tiryakileri tarafından rahatça tolere edilebilir. Nikotin etkilerine uzun süre maruz kalan nöronlarda duyarsızlık gelişir. Bu tolerans her gece bir miktar ortadan kalktığı için sabah ilk sigara çok önemlidir. Daha sonraki sigaralar ilk sigara kadar etkili gelmez.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Sigaranın bırakılmasıyla birlikte nikotin yoksunluk belirtileri ortaya çıkmaktadır. Amerikan Psikiyatri Birliği’nin DSM III-R tasnifinde nikotin yoksunluğu belirtileri:[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]“En azından haftalardır sigara içen birinde nikotinin kesilmesini takiben şu belirtilerden en az dördünün ortaya çıkması durumu;[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]1.Nikotin alma ( sigara içme) arzusu[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]2. Çabuk sinirlenme, huzursuzluk[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]3. Sıkıntı hissi (anksiyete)[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]4. Dikkatin belirli bir konuya ya da uğraşa yoğunlaştırılmasında zorluk[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]5. Hareketsiz duramama (irritabilite)[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]6. İştahta artma ve kilo alma[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]7. Kalp atım hızında azalma” olarak belirtilmektedir [B](29)[/B].[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Yoksunluk belirtileri, maddenin ani olarak kesilmesine vücudun doğal tepkisidir. Yoksunluk belirtilerinin ortaya çıkması nikotinden etkilenen sistemlerde nikotinin devamlı varlığına dayalı yeni bir dengenin oluştuğunu gösterir. Yoksunluk belirtilerinin varlığı fizik bağımlılığın da olduğunun ifadesidir. Fizik bağımlılarda yoksunluk belirtilerinin sigara alındığında kaybolması sigaranın negatif pekiştireç özelliğini göstermektedir ve sigarayı bırakmada zorluk oluşturmaktadır. Yoksunluk belirtilerinin şiddeti belirtiden belirtiye değişmekle birlikte genellikle 3-4 haftada sona erer [B](27)[/B]. Yapılan çalışmalar ilk 24 saatte sigara içme arzusunun pik yaptığını daha sonra azalarak kaybolduğunu göstermiştir. İlk gün nabızda 5 atım/dakika azalma olmakta bu ancak 6. günde normale gelmektedir. Bilişsel düzeydeki etkilenim ise ilk birkaç gün en yüksek düzeydedir ve 10. günde tam olmayacak şekilde düzelmektedir. Yeterli nikotinin dışardan başka yollarla verilmesi durumunda bu belirtiler yaşanmamaktadır. Bırakanlarda uzun süre devam eden sigara içme arzusunda şartlanmaların önemi büyük olmaktadır. Nikotin yoksunluk belirtileri 3-4 haftada düzelirken şartlanmalar ortalama 3. ayda sönmektedir (Tablo 1). Kişilerin ihtiyaç duyduğu nikotin seviyesi belli olduğundan bırakma yöntemi olarak azaltarak bırakmaya çalışmak yoksunluk belirtilerinin daha uzun süre yaşanması demektir ki bu süre içerisinde sayıyı arttırmak kolaylıkla söz konusu olabilir.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Yoksunluk belirtilerinin yaşanması döneminde çevresel uyaranlara şartlanma olabilir. Oluşabilecek bu şartlanma daha sonra yoksunluk belirtilerinin tekrar yaşanmasına yol açabilir. Bu nedenle devamlı yaşanan yerlerin dışında olmak yoksunluk belirtilerinin daha az şiddetli olmasında yardımcı olabilir.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Tablo 1: Fiziksel bağımlılığın bazı özellikleri[B](27)[/B][/FONT] [FONT=Comic Sans MS]1. Yoksunluk belirtilerinin şiddeti belirtiden belirtiye değişmekle birlikte genellikle 3-4 haftada sona erer[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]2. Yapılan çalışmalar ilk 24 saatte sigara içme arzusunun pik yaptığını daha sonra azalarak kaybolduğunu göstermiştir.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]3. İlk gün nabızda 5 atım/dakika azalma olmakta bu ancak 6. günde normale gelmektedir.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]4. Bilişsel düzeydeki etkilenim ise ilk birkaç gün en yüksek düzeydedir ve 10. günde tam olmayacak şekilde düzelmektedir[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]5. Nikotin yoksunluk belirtileri 3-4 haftada düzelirken şartlanmalar ortalama 3. ayda sönmektedir[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Bırakma sırasında zaman zaman yoksunluk belirtilerinin aşılamadığı durumlar olabilir. Relaps sigarayı bırakmış kişinin günde en az bir çekiş olmak üzere 7 gün üst üste sigara içmesidir. Bunun dışındakiler kaçamak olarak adlandırılır. Bırakma aşamasında böyle bir durumla karşılaşıldığında kişiyle tekrar görüşülmeli, “irade güçsüzlüğü” fikrini yenmesine yardımcı olacak şekilde desteklenerek değerlendirilmelidir. Hazırlık döneminin iyi geçirilmesi bu tür zorlanma durumları için önerilerin öğretilmesi başarıyı arttırıcı faktör olarak rol oynamaktadır.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Nikotin bağımlılığının ölçülmesi bırakma aşamasında nikotin replasman tedavisinin ayarlanmasında önem taşımaktadır. Bu amaçla en yaygın olarak basit kolay uygulanabilir bir yöntem olan Fagerström Nikotin bağımlılık testi kullanılmaktadır [B](30)[/B]. Test sonucunda 7 ve üzerinde puan alanlarda nikotin replasmanının yapılması önerilmektedir [B](31)[/B].[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Son çalışmalarda yukarıda belirtilen faktörlerden ilk 2 haftada sigara içilmesinin tedavinin prognozunu belirlemede en önemli faktör olduğu bildirilmektedir. Tedaviye başlanan kişilerde Fagerstöm nikotin bağımlılık testi, günlük içilen sigara sayısı, sigara içme süresi, kan nikotin seviyesi, ekspirium havasında karbonmonoksit düzeyi gibi faktörlerle birlikte tedaviyi takip eden ilk 2 haftada sigara içmenin bu tedavinin uzun vadede başarılı olup olmayacağına karar vermede en etkili faktör olduğu tespit edilmiştir [B](32)[/B]. Tedavinin ilk iki haftasında sigara içme olayı söz konusu olmuş ise kişi ile görüşülmeli ve gerçekten sigarayı bırakma konusunda motivasyonun devam edip etmediğinin irdelenmesi gerektiği hatta motivasyon kaybı var ise 1-2 hafta sigara bırakma sürecine son verilip hazırlık döneminin daha başarılı bir şekilde değerlendirilmesi gerektiği ifade edilmektedir[B](33)[/B].[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Sigara bırakma uygulamalarında aşamalı bir sistem geliştirilmiştir. Her kişinin öncelikle hangi aşamada olduğunun belirlenmesi her aşamada yapılacakların farklı olması nedeniyle önemlidir [B](34)[/B].[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]A- Sigarayı bırakmak istemiyor ( Precontemlators)[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]B- Sigarayı bırakmayı istiyor (Contemlators)[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]C- Bırakma hazırlığında (Preparation stage)[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]D- Deneme (Action stage)[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]E- Sürdürme (Maintenance stage)[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Bu süreç döngüsel bir süreçtir ( Şekil 2). Kişi bu döngünün herhangi bir aşamasına yeniden dönebilir.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Kişinin hangi aşamada olduğunu anlamak için bazı soruların sorulması ve mantık çerçevesinde değerlendirilmesi gereklidir.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]1. Önümüzdeki 6 ay içerisinde sigarayı bırakmayı düşünüyor musunuz?[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]2. Önümüzdeki 1 ay içerisinde sigarayı bırakmayı düşünüyor musunuz?[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]3. Son 1 yılda bırakmayı denediniz mi?[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Değerlendirmede, 1. soruya hayır diyenler “bırakmayı düşünmeyenler” grubundadır. 1. soruya evet diyenlerden 2.ve 3. soruya hayır diyenler “bırakmayı düşünenler”, her üç soruya da evet diyenler “bırakmaya hazırlananlar”, sigarayı bırakalı 6 ay olmamış ise “deneme”, 6 ayı geçmiş ise “bırakmayı sürdürme” aşamasında olarak değerlendirilmektedir.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Kişi sigara bırakmayı düşünmüyorsa yapılacak iş kazandığı avantajın dezavantajlardan az olduğunu anlatmaktır. Sigarayı bırakmayı düşünüyorsa dezavantajların önemi, bırakmanın sonuçlarına karşı endişelerinin ortadan kaldırılması ve çözüm yollarının öğretilmesi gereklidir. Hazırlık aşamasında olanlara ise gerekli bilgi ile donatılır ve bağımlılığın doğal sonuçları öğretilir. Önemli olan azim irade ve sabırdır.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Şekil 2: Sigara bırakma aşamaları[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]E[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]? A[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]? ?[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]D B[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]? ?[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]C[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Sigarayı bırakmada başarı 1. yılın sonunda içmeden kalmadır. Kendi kendine bırakanlarda bu oran % 8-15, hekim desteği ile olanlarda % 20-25, polikliniklerin yardımıyla ise % 25-60 oranlarına varmaktadır. Genel olarak sigara kullanımındaki azalma ise bırakma oranı (quit ratio) ile değerlendirilmektedir. Bırakma oranı; önceden sigara içenlerin, hayatının herhangi bir döneminde sigara içenlere oranıdır [B](27)[/B].[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Kalıcı olarak sigarayı bırakmak kimi zaman birden çok girişim gerektirebilir. Nitekim bazı insanlar ilk girişiminde de başarılı olabilir. Bırakma kararı veren bir kişinin yeterli hazırlanma süresi geçirmesi bırakma başarısında çok önemli bir faktör olabilir. Bu hazırlanma süresi günler veya haftalar sürebilir fakat sürekli bir ilerleme göstermelidir. Bu dönem süresince kişilerden kalıcı olarak sigarayı bıraktığı zaman ve sigara kullanım davranışını değiştirmesi hakkında düşünmesi istenir. Kişiler bu dönem içerisinde sigarasız kaldıklarında kendilerine yardımcı olacak stratejileri öğrenmekle geçirmelidirler. Sigaranın kişinin hayatındaki yeri nedir, ne zaman ve ne kadar sigara içildiği tespit edilmelidir. Bu işlem:[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]1. Bırakma işleminden önce olayı bilinç düzeyine getirmek için[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]2. Bıraktıktan sonra hangi durumlarda zorluklarla karşılaşacağını bilmesi için gereklidir[B](34)[/B].[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Kişilerin sigarayı bırakma nedenleri bir kağıda sıralanmalıdır. Bu kağıt kolaylıkla taşınabilecek küçük bir parça olmalıdır. Zaman zaman yüksek sesle okunması odiovisuel etki sağlayacaktır.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Hazırlık aşamasındaki kişilere yardımcı olması açısından aşağıdaki uygulamalar tavsiye edilmektedir [B](35)[/B]:[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]1.Bırakmak için nedenlerin listesini yapmak, bırakmanın pozitif etkilerinin tespiti[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]*Sağlığım düzelecek, vücudum yeniden kendini yenilemeye başlayacak[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Ben ve ailem enfeksiyon hastalıklarına daha az yakalanacağız[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Ailem pasif içiciliğin tehlikelerine karşı korunmuş olacak[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Daha fazla enerjiye sahip olacağım ve atletik aktivitelere dayanıklılığım artacak[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Sigaradan kaynaklanan kötü kokulardan korunacağım[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Para biriktirmiş olacağım[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Kişisel ilişkilerimdeki engelleri ortadan kaldıracağım[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Hipertansiyon, kalp ve akciğer hastalıklarına ve sigara içimiyle yakından ilişkili olan bazı kanserlere yakalanma riskimi azaltacağım[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Daha iyi koku ve tat alacağım[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]2.Sigaranın hayatınızda oynadığı rolü değerlendirin[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Stresli durumlarla başa çıkmak[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Ağrılı ve hoş olmayan durumların üstesinden gelmek[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Gevşemek[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Konsantrasyonunuzu düzeltmek[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* İş arasında bir nefes almak[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Kendini kötü ve üzgün hissettiğinde rahatlamak[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Sıkılınca vakit geçirmek[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Ellerinize yapacak bir iş bulmak[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Eğlenceli zamanları daha eğlenceli yapmak[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Kilo almaktan kurtulmak[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Nikotin yoksunluk belirtilerinden kurtulmak[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Sosyal statülerde kendini daha rahat hissetmek[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Ayrıca duygusal durumları içermeyen[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]- araba kullanma[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]- telefonla konuşma[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]- balık avlama[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]- Çay veya kahve içme[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]- Alkol alma[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]- TV seyrederken, kitap okurken, hoş bir sohbet sırasında[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]3.Sigara kullanma paterninizi ve tetikleyici faktörleri not edin, sadece zaman yada gün olarak değil, hangi durumlarda içildiğini, duygulanım durumunu, nasıl hissedildiği, en acil içme isteği duyuran olaylar, duygular nelerdir kaydedilmeli[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]4. Sigarayı bırakmanıza mani olacak engelleri ortadan kaldıracak yaşamınızı zevkli hale getirecek ve sağlığınızı arttıracak aktiviteleri planlayın[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Egzersiz programlarına başlayın[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Gevşeme ve meditasyon teknikleri öğrenin[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]* Hobilerinizi uygulayın, ellerinizi boş bırakmayacak şekilde uğraşlar oluşturun[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]5.Bırakma tarihini seçmeden önce yaşamınızdaki stresi azaltacak durumlar yaratın. Yaşamınızda büyük değişiklikler yapacaksanız bu dalgalanmalar durulana kadar bekleyin. Ancak bu bahanelerle bırakma işlemini geciktirmeyin yaşamınızda daima stres olacaktır.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]6.Destek sistemleri geliştirin. Sigarayı bırakınca size destek olacak kişilerin sizi cesaretlendirmesi önemlidir. Seçici olun, çevrenizdekiler bu uygulamanızı sabote bile edebilirler. Bu kişilerle görüşün bırakma süresince onlarla sıkıntılarını paylaşın, ağlayın, konuşun, ilk bir hafta boyunca bu insanlarla olun. Sizin çabalarınızı kırabilecek kişilerle ilişkilerinizi minimize edebilirsiniz.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]7. Sigara içme ve tütün çiğneme paterninizi değiştirmeye başlayın[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]- Sigarayı kartonla almaktan vazgeçin sadece bittiği zaman alın[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]- Daha düşük nikotin ve katran içeren sigaralar seçin. Bunlardan çok içmediğinizi gözleyeceksiniz. Gereken nikotin alımı için daha derin ve daha sık nefes çekme isteği yaşayacaksınız.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]- Her bir sigarayı daha az içmeye başlayın. Küçük bir tütün parçası ağzınızda bırakın[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]- İlk sigara içim zamanını geciktirin öğleden sonraya veya mümkün olan daha geç bir zaman ertelemeye çalışın[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]- Acil istekleri geciktirin. Alternatif metotlar geliştirmeye başlayın. Size yardımcı olan alternatif yöntemlere dikkat edin bıraktığınızda bunlardan yararlanabilirsiniz. Örneğin su veya meyve suyu için, bir şeyler çiğneyin, düşük kalorili bir şeyler atıştırın, yavaş yavaş derin derin nefes alıp verin, ayağa kalkın yürüyün, ellerinizle bir şeyler yapın, örgü örün, resim çizin vb. Gevşeme ve meditasyon uygulamaları yapın, rutin alışkanlıklarınızı değiştirin,yenilerine başlayın.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]- Sigara içme işini güçleştirin. Paketi cebinizde taşımayın. Alamaya gideceğiniz bir yere koyun. Diğer aktivitelerinizle bağlantısını kesin. Yemekten sonra, telefonla konuşurken veya araba kullanırken. Sigara içmek için ayrı bir yer oluşturun orada sigara içmenin dışında hiçbir şey yapmayın.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]- Nikotin bandajı ve çiklet için reçete yazdırın. Nikotin çekilme semptomlarını sadece birkaç gün içerisinde yeteneklerinizle yenebilirsiniz. Nikotin ürünleri sigaranın az yada çok hiçbir miktarı ile birlikte kullanılmamalıdır. Ciddi yan etkiler çıkabilir.[/FONT] [FONT=Comic Sans MS]Her döneme ait yapılacaklar ufak farklılıklar göstermekle birlikte önce fiziksel bağımlılığı sonra da psişik bağımlılığı ortadan kaldırmaya yönelik esasları içermektedirler. Kuşkusuz tütün tipi bağımlılıkta psişik bağımlılığın önemli oranda etkili olması bırakma işini güçleştirmektedir ve yeniden başlamalar (relaps) oldukça yüksek orandadır. Ancak, sigara bırakma eylemi bir bebeğin yürümeyi öğrenmesine benzetilebilir. Birkaç kez tökezlemeler veya düşmeler sonucunda yürümeyi öğrenen çocuk gibi, birkaç kez denemenin sonunda başarıyı yakalamak mümkündür.[/FONT] [/QUOTE]
Adı
İnsan doğrulaması
Günün ilk namazı hangi namazdır
Cevap yaz
Ana sayfa
Forumlar
KÜLTÜR,EDEBİYAT MİZAH
Sağlıklı yaşam
Sigara üreticilerinin raporları
Üst
Alt