Ağlayan Gelİn Ters Lale

ceylannur

Uzman Kardeşimiz
Üyemiz
Katılım
2 Eylül 2011
Mesajlar
3,872
Tepkime puanı
37
Ağlayan Gelin Ters Lale

terslale.jpg


Dünyanın ileri 26 medeniyetine ev sahipliği yapan Anadolu toprakları, benzersiz coğrafyası, kıtalar arası köprüsü, dünya üzerindeki konumu nedeni ile Avrupa-Sibirya, İran-Turan ve Akdeniz bitki coğrafyalarını bu topraklar üzerinde yan yana getirir. Türkiye’de her üç bitkiden biri endemiktir. Bu topraklar (Anadolu toprakları) üzerinde görülen üç bitkiden birinin; dünyadaki yayılmaları sadece ülkemizle sınırlıdır. Bu zengin tabiat yapısı nedeni ile bitkiler açısından dünyadaki en zengin ve en önemli ülkeler arasında yer alır. Anadolu toprakları aynı zamanda bir çok önemli bitki türünün anavatanıdır. Ülkemiz zengin bitki örtüsüne sahiptir. 9000 bitki türünün 3000’ni kadar endemiktir. Olağanüstü bir bitkisel çeşitlilik arz eden ülkemizde endemik bitki 3000 iken, bu sayı Avrupa‘da 2500 civarındadır. Ülkemiz değişik şifalı bitkilere sahip olmakla beraber, bu bitkiler yeterince değerlendirilmediği için heba olup gitmektedirler.

Dünyada bir benzeri daha bulunmayan ve anavatanı “Dağların Kenti” olarakta bilinen ilimizde yetişen Ters Lale, dünyanın en nadide çiçeklerinden biridir. Kan kırmızı, göz kamaştırıcı rengiyle kadife hassaslığındaki çiçeği ile estetik görünümlü tersliğiyle adeta bir doğa harikasıdır. Ters Lalenin asıl önemi; “endemik bir tür olması” yani dünyada yalnızca Hakkâri’de doğal olarak yetişmesindendir. Ters Lale doğal görünüşüyle mevcut kültür lalelerinden çok daha gösterişlidir. Göz kamaştırıcı rengi ile yakından bakıldığında Ters Lalenin bir doğa harikası olduğu kolaylıkla gözlemlenir.

aglayangelin.jpg


Medeniyetlerin beşiği olan Hakkari’mizde geçmişte yaşamış Asurilerin her sabah göbeğinde su yaydığı “Ağlayan Lale”, Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği zaman Meryem n göz yaşlarından yere akan damlalarla yetiştiğine inanılan, adına ‘Ağlayan Gelin’ de denilen Ters Laleler, aynı zamanda Hıristiyan aleminin kutsal çiçeği olarak da kabul ediliyor. Bir efsaneye göre: Edirne ilimizde bulunan ve mimari açıdan bir şaheser olan; Selimiye Camisi’nin yapılacağı mevki, bir bayana ait lale bahçesiymiş. Mimar Sinan eserini burada yapmak istediğini padişaha söyler. Ancak bayan bahçesini vermek istemez. Israrlar sonucu bayan eğer eserde benden bir hatıra olursa bahçemi vereceğim der. Bunun üzerine Mimar Sinan’da müezzinler mahfelindeki mermer ayağa Ters Laleyi işletir. Bu nadide doğa harikası çiçek, güzelliği, narinliği ve tersliğiyle bütünleşmiştir Selimiye Camisi’nde. Anadolu da XII.yüzyılda itibaren lale süsleme motifi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Günümüzde de genç kızlarımızın çeyizlerinde de Ters Lale motiflerini görmek mümkündür. Hoşgörünün simgesi yüce Mevlana Hazretleri : “Bir göz ki o bakışı; o güle o laleye dönmüştür.”, “Can hep o lale bahçesinden söz açmaktadır.”, “ Ey lale gel de sen yanağımdan renk al.” Ferhat ve Şirin öyküsünde, Şirin’in öldüğü haberini alan Ferhat; üzüntüsü ile havaya fırlattığı kazmanın başına düşmesi ile kendi kendisinin ölümüne neden olmuş ve akan kanından “Lale Çiçekleri” açmıştır. Ünlü halk ozanımız Âşık Veysel de türküsünde “ Lale der ki: “Ey Allah’ım, benim boynum neden eğri? Yardan ayrı düştüm rı, benden ala çiçek var mı?”

Hakkari dağlarında kendiliğinden yetişen, her sapta 3 ile 8 lalenin ters büyüdüğü genellikle bir sapta 6 lale meydana geldiği, boyu 60 ila 80 cm yi bulan Ters Lale 1400 – 2500 rakımında belirli yerlerde yetişmektedir. Gen merkezinin ilimiz olduğu halde kaçak yollarla Avrupa ülkelerinde satıldığı ve buralarda kozmetik ve ilaç sanayisinde kullanılmakta hatta süs çiçeği olarak parkları süslemekte olduğu biliniyor.

Avrupa da Fritillaries İmpreilas, “Keşan lalesi”, Prestika “Karagöz lalesi”, Emperyalis “Ağlayan Gelin” gibi isimlerle anılmaktadır. Halkımız tarafından da Ağlayan Gelin, Kerbela ve Kral Lalesi, Kral Tacı, Yayla Çanı, Yere Bakan Lale olarak da bilinmektedir.

İlimiz bitki çeşitliliği ve zenginliği bakımından bir botanik bahçesi niteliğinde ve müzesi durumundadır. İlimizin kalkınması açısından biyolojik çeşitliğin yerel bitki türleri envanterinin çıkarılması, bitki pateninin alınması, on doğal rengi bulunan Kardelen kokusundan insanların ferahlandığı Nergis, Süsün ve Beybüne kadar pek çok ekonomik değeri olan bitki ve çiçek türlerinin araştırılması, ıslah edilmesi ve korunması gerekmektedir.

Zengin biyolojik çeşitliğin ekonomiye çok büyük katkısı olacağından, mutlaka kırsal kalkınma, yerel bitki türleri ile ilgili projelerin hayata geçirilmesi gerekmekte ve bunlar olduğu takdirde; özellikle Avrupa ülkelerinde çok büyük bir pazar payına sahip olma imkânına sahiptir.
 

ceylannur

Uzman Kardeşimiz
Üyemiz
Katılım
2 Eylül 2011
Mesajlar
3,872
Tepkime puanı
37
Ters Lale hakkında bu sayfada verilen bilgiler hakkarim.net tarafından internetteki yerli ve yabancı sitelerden derlenmiştir. Sayfa içerisinde Hakkari Doğa-Tarihi Güzellikleri ve Ters Lale Koruma Derneği üyesi Ziraat Mühendisi Yusuf TAŞKIN ile Meteoroloji İstasyon Müdürü Sefer Kaçmaz'ın yazılarından da faydalanılmıştır. Resimlerin bir kısmı Soğanlı bitkiler üzerine uzun çalışmalar yapmış olan doğa fotoğrafçısı Erkan Kurtuluş'a aittir.


Erythroniummontanumx2_small.jpg
011_small.jpg


Ters laleler üniversiteye 500 milyar kazandırdı
Süleyman Demirel Meslek Yüksekokulu’nda bu yıl yetiştirilmeye başlanan ters laleler yoğun talep gördü. Konuyla ilgili bilgi veren FÜ Rektörü Prof. Dr. Feyzi Bingöl, “Ağlayan gelinlerin bir anlamda bahtı açıldı. Üniversite olarak bu çiçeğin soğanlarını çoğaltıyoruz. Şu anda çevre köylerden gelen vatandaşlarımıza para karşılığı soğan veriyoruz. Onlar lale yetiştirip satıyor. Daha ileride biz de lale satışı yapabiliriz. Bu çiçek Hıristiyanlar tarafından kutsal sayılıyor. Yani yurtdışına da satabiliriz.” diye konuştu. Köylerden gelen soğan talebini karşılamakta zorluk çektiklerini ifade eden Bingöl, bugüne kadar Süleyman Demirel Meslek Yüksekokulu döner sermayesinin 500 milyar lira gelir elde ettiğini bildirdi.

Frit.pyrenaicatwinBraeside_small.jpg
flora10_small.jpg
fcirrh_small.jpg


Ters lale çiçek açtı
Van'da, Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Geofit Araştırma ve Uygulama Merkezi bahçesine deneme amacıyla ekilen ters laleler çiçek açtı. Dağlardaki karlara rağmen çiçek açan lalelerin hıristiyan alemi için büyük önem taşıdığını vurgulayan Merkez Müdürü Doktor Şevket Alp, euro üzerinden alıcı bulan ters laleler sayesinde bölge ekonomisinde canlanma beklendiğini ifade etti. Öte yandan, YYÜ tarafından neslinin devamı amacıyla koruma altına alınan ters lalenin, BM'nin desteği ile Hakkari'nin Şemdinli ilçesindeki köylere soğan dağıtılarak üretimini yaygınlaştırma çalışmaları başlatıldı.
pa_small.jpg
ps1_small.jpg
terslale4buyuk_small.jpg
terslale3buyuk_small.jpg


Proje ara hedefleri

1. Ters Lale Soğanlarının Pilot Köylerde Üreticilerin ve tarım teşkilatlarında Yetiştirme, Hasat, Depolama, Pazarlama, Nakliye Konularında Bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi
2. İlçede görev yapan ilçe jandarma teşkilatının koruma konusundaki yasal mevzuat ve sorumlulukları üzerine bilgilenmesi
3. Ters Lale üretimi
4. Yetiştirilen Ters Lale Soğanlarının Pazar ağının kurulması ve fiyat politikalarının belirlenmesi
5. Ters Lale Üretiminin Diğer Alanlara da Yayımı
6. Proje Bilgilerinin, Tecrübelerinin Yayımı ve Projenin Tanıtımı
img031_small.jpg
img030_small.jpg
img029_small.jpg
img027_small.jpg


index_image010_small.jpg
img039_small.jpg
img038_small.jpg
img037_small.jpg


Kapsül: 1.5-2 cm; kanatlı.
Çiçek açma dönemi: Mart-Mayıs ayları arası

davisii_small.jpg
fritillaria_imperialis_1_small.jpg
dag3_small.jpg
Fritillaria_imperialis_small.jpg


Tepaller: 4-4.5 cm; kırmızı veya turuncu, bazen sarı, bal özü salgılayan bezler tepallerin tabanında, beyaz yuvarlak şekilli.


fritillaria_small.jpg
terslale7buyuk_small.jpg
ters%20lale_JPG_small.jpg
ftubif_small.jpg


Çiçekler: 5-12 adet çan şeklinde

9a252_small.jpg
f3413a_small.jpg
img026_small.jpg
003_small.jpg


Yapraklar: 4-8 adet; parlak yeşil; gövdenin üst yarısında dairesel dizilişli; mızrak şeklinde.


fri_imp_b_small.jpg
fritaim3_small.jpg
fritaim2_small.jpg
goax748_small.jpg


Gövde boyu: 50-100 cm.


0204078_small.jpg
Fritillariaimperalis_small.jpg
friimp4_small.jpg
fritillaria_imperialisw_small.jpg


Ters lale topraktan çıkış aşamaları



fthunb.jpg


Ters Lale Üretimi

Ters laleler genellikle sarı ve turuncu renklidir. Imperialis cinsleri 1 metrenin üzerine çıkabilirler ve senede sadece mart-nisan ayları arasında bir kere açarlar.
Üretimi daha çok tohumla yapılır.Soğanlı bitki oldukları için soğanın belli bir olgunluğa ulaşmasıyla bitkide çiçeklenme görülür.

Ters laleler günümüzde tıp alanında ve bahçe dekorasyonlarında kullanılmaktadır.Son yıllarda ticari önemi artmıştır.

marthar.jpg


Ters Lale Konusunda Önemsenmesi Gereken Hususlar:
1-Bölgemiz florasındaki genetik çeşitlilik tespit edilmeli,
2-Kaçak sökümler engellenerek doğada biyolojik çeşitlilik korunmalı.
3-Doğal Çiçek Soğanları Yönetmeliği çerçevesinde üretimi yasal bir çerçeveye oturtulmalı,
4-Yerli üreticilere üretim izni verilerek yöre halkına yeni iş imkânları sunulmalı,
5-Doğa tahribatının engellenmesi ve biyolojik çeşitliliğin korunması amacıyla üretimi doku kültürü ile yapılmalı,
6-Üretimde kalite ve kantite sağlanmalı,
7-Programlı üretim yapılmalı,
8-Pazar ağı kurulmalı

ters_lale-2buyuk_small.jpg
ters_lale-1buyuk_small.jpg
lkn0755_small.jpg


Fritillariahupehensis.jpg


Ters laleler dünyanın en güzel çiçekleri arasında yer almaktadır.Bu çiçeklerinde mazisi çok uzun yıllara dayanmaktadır.Dünya üzerinde sadece Türkiye'de yetiştiği söylenmektedir, böyle bir çiçeğin ne kadar değerli olduğu buradan anlaşılmaktadır.Ülkemizde Hakkari'nin yüksek dağlarında yetişmektedir.
Genellikle Şubat sonu ve Mart ayı başlarında topraktan çıkarak yeni mevsime merhaba derler.Soğuk mevsim bitkileridir - derecelerde yaprakları donar ölmüş görünürler ama güneşi görünce tekrar normale dönüp gelişimlerine devam ederler ama kesinlikle bir şey olmaz.

bitkilerin çoğu doğal olarak yetişen süs bitkileridir.
Süs bitkileri içinde soğanlı bitkilerden olan Fritillaria imperiaris en çok Hakkari ve Şemdinli bölgesinde yetiştiği için halk arasında Şemdinli lalesi ve Hakkari lalesi olarak da tanınır. Aynı zamanda, Ağlayan Gelin, Kral Tacı olarak ta bilinmektedir.
Soğanlı bitkiler zengin floranın nadide türlerindendir. Toprak altında gıda maddesi depolamak üzere değişime uğramış gövdeleri olan, gösterişli çiçeklere sahip bu bitkilerin toprak üstündeki kısımları büyüme mevsimini tamamladıktan sonra sararıp solar. Soğanları ise uzun yıllar yaşamaya devam eder.

Hakkari dağları eteklerinde kendiliğinden yetişen, her dalında 3 ila 8 lalenin ters büyüdüğü , boyu 60 ila 80 cm ‘ yi bulan ters lale belirli yerlerde yetişmektedir. Gen merkezinin ilimiz olduğu halde kaçak yollarla Avrupa ülkelerinde satıldığı ve buralarda kozmetik ve ilaç sanayisinde kullanılmakta hatta süs çiçeği olarak parkları süslemekte olduğu biliniyor.
Avrupa’da Fritillasio İmperialis , ‘Kejan lalesi’ , Prestika ‘Karagöz lalesi’ , Emperyalis ‘Ağlayan Gelin’ gibi isimlerle anılmaktadır. Halkımız tarafından da Ağlayan Gelin, Kerbela ve Kral lalesi olarak da bilinmektedir.

Hakkari'nin Cilo Dağları'nda yetişen "Ters Lale", dünyanın en nadide çiçeklerinden biridir. Geçmişte Hakkari Bölgesi'nde yaşayan Asuri'lerin her sabah göbeğinden su yaydığı için 'Ağlayan lale' adını verdiği ve bu yüzden kutsal saydığı "Ters Lale", günümüzde de çok değerli. Boyu 75 santimetreyi bulan, her dalında 6 lalenin ters büyüdüğü doğa harikası çiçek, Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu'nca koruma altına alınmıştır.

Ters lale en yoğun olarak Hakkari ve Şemdinli bölgesinde yetiştiği için halk arasında Şemdinli lalesi ve Hakkari lalesi olarak ta tanınır. Soğan, yumru ve rizom gibi toprak altı organlara sahip olan geofit bitkileri diğer birçok kullanımları yanında erken ilkbaharda ve sonbaharda açan narin, gösterişli ve güzel çiçekleri nedeniyle süs bitkisi yönünden büyük bir öneme sahip olmuşlardır. Özellikle kış aylarının sonlarında kar topraktan kalkar kalmaz veya karla birlikte çiçek açan türleri insanların ilkbahara olan özlemini gidermesiyle birlikte bahar müjdecisi olarak ta sembolik önem taşımıştır. Ayrıca, soğan, yumru ve rizom gibi toprakaltı organları sayesinde orijinal habitatlarından başka ülkelere canlı olarak taşına bilmesi ve kolay üretilmesi gibi nedenlerle, geofit bitkiler ekonomik açıdan da değerlendirilmeye başlamışlardır.
 
Üst Alt